NAPOMENE O SINTAKSI BARANJSKOG PREPISA DUŠANOVOG ZAKONIKA

Serbian Studies Research, br.1, God. XIV (2023) (str. 11-51)

AUTOR(I) / AUTHOR(S): Aleksandra M. Antić

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/SSRXIV1.011A

SAŽETAK / ABSTRACT:

U fokusu analize sintaksičkog nivoa jezika Baranjskog prepisa Dušanovog zakonika našlo se sedam sintaksičkih crta. Pažnja je bila posvećena kongruenciji pridevskih reči, odnosno glagola sa imenicom, brojnim konstrukcijama, redu reči u sintagmama sa kongruentnim atributom i redosledu enklitika, upotrebi refleksivnih i participskih pasivnih konstrukcija, dekomponovanom predikatu, upotrebi participa i, naposletku, rečenicama sa optativnom perifrazom da + prezent. Koegzistencija narodnih i srpskoslovenskih jezičkih osobina, ranije zapažena na fonetskom, fonološkom i morfološkom planu, posvedočena je i na nivou sintakse u jednom od starijih prepisa Dušanovog zakonika.

KLJUČNE REČI / KEYWORDS:

sintaksa, Baranjski prepis, Dušanov zakonik, XVI vek

LITERATURA / REFERENCES:

  • Antić 2019: Aleksandra Antić, „Srpskoslovenske i srpske narodne fonetske osobine Baranjskog prepisa Dušanovog zakonika”, Baština (Leposavić), sveska 49, 91–107.
  • Antić 2020a: Aleksandra Antić, „O nekim grafijskim odlikama Baranjskog prepisa Dušanovog zakonika”, Filolog (Banja Luka), god. 11, br. 21, 217–238.
  • Antić 2020b: Aleksandra Antić, „Morfološke odlike jezika Baranjskog prepisa Dušanovog zakonika”, u: Jasmina Šaranac Stamenković, Ljiljana Skrobić, Mirjana Ilić, Milena Kaličanin (ur.), Novi pravci istraživanja u društvenim i humanističkim naukama. Tematski zbornik radova sa naučnog skupa Nauka i savremeni univerzitet 9, Niš: Filozofski fakultet, 439‒454.
  • Antić 2021: Aleksandra Antić, „Resavski pravopis u Baranjskom prepisu Dušanovog zakonika”, Baština, sveska 55, 117–134.
  • Bjelaković 2009: Isidora Bjelaković, „Refleksivni pasiv u jeziku Srba u periodu 1813 ‒ 1855. (realizovana radnja)”, u: Zlata Bojović (izd.), Razvojni procesi i inovacije u srpskom jeziku. 1. Naučni sastanak slavista u Vukove dane, 38, Beograd: Međunarodni slavistički centar na Filološkom fakultetu, 267‒278.
  • Brozović, Ivić 1988: Dalibor Brozović, Pavle Ivić, Jezik, srpskohrvatski/ hrvatskosrpski, hrvatski ili srpski, Zagreb: Jugoslavenski leksikografski zavod Miroslav Krleža.
  • Grickat 1972: Irena Grickat, Aktuelni jezički i tekstološki problemi u starim srpskim ćirilskim spomenicima, Beograd: Narodna biblioteka Srbije.
  • Grickat-Radulović 1975a: Irena Grickat-Radulović, „Jezik Struškog prepisa”, u: Mehmed Begović (ur.), Zakonik cara Stefana Dušana. Knjiga I. Struški i Atonski prepis, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, 125‒157.
  • Grickat-Radulović 1975b: Irena Grickat-Radulović, „Jezik Atonskog prepisa”, u: Mehmed Begović (ur.), Zakonik cara Stefana Dušana. Knjiga I. Struški i Atonski prepis, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, 213‒219.
  • Grickat-Radulović 1981: Irena Grickat-Radulović, „Jezik Studeničkog prepisa”, u: Mehmed Begović (ur.), Zakonik cara Stefana Dušana. Knjiga II. Studenički, Hilandarski, Hodoški i Bistrički rukopis, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, 69‒71.
  • Grickat-Radulović 1997: Irena Grickat-Radulović, „Jezik Baranjskog prepisa”, u: Mitar Pešikan, Irena Grickat-Radulović, Miodrag Jovičić (ur.), Zakonik cara Stefana Dušana. Knjiga III. Baranjski, Prizrenski, Šišatovački, Rakovački, Ravanički i Sofijski rukopis, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti ‒ Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; Subotica: Birografika, 89‒92.
  • Grković-Mejdžor 2007a: Jasmina Grković-Mejdžor, „Uvod u istorijsku sintaksu”, u: Spisi iz istorijske lingvistike, Sremski Karlovci–Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića; Novi Sad: Budućnost, 11‒60.
  • Grković-Mejdžor 2007b: Jasmina Grković-Mejdžor, „Razvoj hipotaktičkog da u starosrpskom jeziku”, u: Spisi iz istorijske lingvistike, Sremski Karlovci – Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića; Novi Sad: Budućnost, 204‒230.
  • Grković-Mejdžor 2007v: Jasmina Grković-Mejdžor, „Participi u srpskoslovenskom jeziku”, u: Spisi iz istorijske lingvistike, Sremski Karlovci–Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića; Novi Sad: Budućnost, 231‒258.
  • Grković-Mejdžor 2007g: Jasmina Grković-Mejdžor, „Sintaksičke odlike Žitija sv. Simeona od sv. Save”, u: Spisi iz istorijske lingvistike, Sremski Karlovci–Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića; Novi Sad: Budućnost, 259‒275.
  • Dilparić 2014: Predrag Dilparić, „O determinativnim participima na primerima iz prepisa Dušanovog zakonika”, Filolog, god. 5, br. 10, 53‒60.
  • Dilparić 2015: Predrag Dilparić, „Determinativni participi u rukopisima starije redakcije Dušanovog zakonika”, Književnost i jezik: časopis Društva za srpskohrvatski jezik i književnost (Beograd), god. 62, br. 3/4, 291‒307.
  • Dragin 2005: Nataša Dragin, „Sintaksičke odlike Teodosijevog Žitija Petra Koriškog”, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku (Novi Sad), XLVII/1‒2, 35‒51.
  • Dragin 2010: Nataša Dragin, „Justinijanov zakon u Atonskom prepisu iz XV veka”, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, LIII/1, 61–77.
  • Dragin 2013: Nataša Dragin, „Zemljoradnički zakon u Hilandarskom rukopisu iz XV veka”, u: Spomenici srpskoslovenske pismenosti: jezik i tekstologija, Novi Sad: Tiski cvet, 199‒225.
  • Đorđić 1975: Petar Đorđić, Staroslovenski jezik, Novi Sad: Matica srpska.
  • Zakonik cara Stefana Dušana. Knjiga I. Struški i Atonski rukopis, Mehmed Begović (ur.), Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, 1975.
  • Zakonik cara Stefana Dušana. Knjiga II. Studenički, Hilandarski, Hodoški i Bistrički rukopis, Mehmed Begović (ur.), Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, 1981.
  • Zakonik cara Stefana Dušana. Knjiga III. Baranjski, Prizrenski, Šišatovački, Rakovački, Ravanički i Sofijski rukopis, Mitar Pešikan, Irena Grickat-Radulović, Miodrag Jovičić (ur.), Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti ‒ Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; Subotica: Birografika, 1997. Napomene o sintaksi Baranjskog prepisa Dušanovog zakonika
  • Zarifović 2004: Branka Zarifović, „Dekomponovanje predikata u starosrpskim poveljama i pismima od XII do XIV veka (Građa iz I Stojanovićeve zbirke)”, Prilozi proučavanju jezika (Novi Sad), br. 35, 5‒28.
  • Jović 1968‒1969: Dušan Jović, „O jeziku ‘Zakona o rudnicima despota Stefana Lazarevića’”, Južnoslovenski filolog (Beograd), knj. 3/4, 365‒455.
  • Jović 2011: Nadežda Jović, Jezik Hilandarskog medicinskog kodeksa, Niš: Filozofski fakultet u Nišu.
  • Kurešević 2016: Marina Kurešević, „Jezik Slova Akira Premudrog iz rukopisne zbirke Narodne biblioteke Srbije br. 53”, Južnoslovenski filolog, knj.72, sv. 1/2, 105‒126.
  • Kurešević 2018: Marina Kurešević, „Aktivni participi u srednjem stilu srpske srednjovekovne književnosti: moguć pravac razvoja srpskog književnog jezika”, u: Rajna Dragićević i Veljko Brborić (ur.), Srpska slavistika: kolektivna monografija (radovi srpske delegacije na XVI međunarodnom kongresu slavista). Tom 1, Jezik, Beograd: Savez slavističkih društava Srbije, 173‒188.
  • Lazić-Konjik 2006: Ivana Lazić-Konjik, „Struktura, funkcija i leksikografska obrada perifrastičnih predikata: na primerima iz dnevne štampe”, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, XLIX/1, 219‒304.
  • Luković 1994: Miloš Luković, Razvoj srpskoga pravnog stila: prilog istoriji jezika i prava u Srbiji, Beograd: Službeni glasnik.
  • Mrazović, Vukadinović 2009: Pavica Mrazović, Zora Vukadinović, Gramatika srpskog jezika za strance, 2. prerađeno i dopunjeno izdanje, Sremski Karlovci–Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.
  • Nikolić 1987: Svetozar Nikolić, Staroslovenski jezik 1. Pravopis, glasovi, oblici, Beograd: Naučna knjiga.
  • Pavlović 2009: Slobodan Pavlović, „Osnove razvoja starosrpske hipotakse”, Novi Sad: Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, LII/1, 107‒122.
  • Pavlović 2011: Slobodan Pavlović, „Distribucija enklitika u starosrpskim poveljama i pismima XII i XIII veka”, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, LIV/2, 32‒52.
  • Petrović 2018: Sanja Petrović, „Sintaksičko-semantička analiza aktivnih participa u adverbijalnoj upotrebi u Rukopisu A Srpske Aleksandride (15. vek)”, Novi Sad: Prilozi proučavanju jezika, br. 49, 3‒27.
  • Pešikan 1959: Mitar Pešikan, „Neke napomene o razvoju aktivnih participa u srpskohrvatskom jeziku”, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, II, 88‒106.
  • Pešikan 1997: Mitar Pešikan, „Registar pojmova i izraza (za Prz, Bar, Šiš i Rak)”, u: Mitar Pešikan, Irena Grickat-Radulović, Miodrag Jovičić (ur.), Zakonik cara Stefana Dušana. Knjiga III. Baranjski, Prizrenski, Šišatovački, Rakovački, Ravanički i Sofijski rukopis, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti ‒ Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; Subotica: Birografika, 471‒497.
  • Piper i dr. 2005: Predrag Piper, Ivana Antonić, Vladislava Ružić, Sreto Tanasić, Ljudmila Popović i Branko Tošović, Sintaksa savremenoga srpskog jezika: prosta rečenica, Beograd: Institut za srpski jezik SANU; Beogradska knjiga; Matica srpska.
  • Polomac 2016: Vladimir Polomac, Jezik povelja i pisama Srpske despotovine, Kragujevac: Filološko-umetnički fakultet.
  • Radovanović 1977: Milorad Radovanović, „Dekomponovanje predikata (na primerima iz srpskohrvatskog jezika)”, Južnoslovenski filolog, 33, 53‒80.
  • RMS: Rečnik srpskohrvatskoga književnog jezika VI, Novi Sad: Matica srpska, 1976.
  • Solovjev 1980: Aleksandar Solovjev, Zakonik cara Stefana Dušana: 1349. i 1354., Beograd: Naučno delo.
  • Stanojčić, Popović 2005: Živojin Stanojčić i Ljubomir Popović, Gramatika srpskoga jezika (udžbenik za I, II, III i IV razred srednje škole), 10. izdanje, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
  • Stefanović 1997: Dimitrije Stefanović, „Opis Baranjskog prepisa”, u: Mitar Pešikan, Irena Grickat-Radulović, Miodrag Jovičić (ur.), Zakonik cara Stefana Dušana. Knjiga III. Baranjski, Prizrenski, Šišatovački, Rakovački, Ravanički i Sofijski rukopis, 83‒87.
  • Stijović 2008: Rada Stijović, „Napomene o enklitikama u poveljama kneza Lazara i despota Stefana”, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, LI/1‒2, 45‒52.