AUTOR(I): Marija M. Grujić
E-ADRESA: margru22@hotmail.com
DOI: 10.46793/NasKg2252.269G
SAŽETAK:
Istorija, razvoj i propadanje ljudskih odnosa i bivstvovanja, smeštenih u kontekst nestabilnih društvenih prilika na pre- lazu između dva veka, jesu dominantne preokupacije autorskog genija Borisava Stankovića, i javljaju se u raznim motivskim formacijama diljem njegovog proznog stvaralaštva. Kao cen- tralno pitanje pojavljuje se motiv fizičke i duhovne egzistencije pojedinca i zajednice, opstajanja u prostoru i vremenu, kao i pro- duženja duhovnog trajanja, pošto je već ono, materijalno, ljudskim vekom, a još više zlim usudom ljudskih konflikata, ograničeno. U najvažnijim Stankovićevim delima opaža se složenost autor- skih poigravanja temama rođenja, smrti, fizičkog produženja vrste i potomstva, duhovnog propadanja i trajanja. U svim svojim delima, baveći se pitanjima položaja pojedinca u porodici i zajednici, Stanković ukazuje na varljivost parametara ljudskog opstanka koji je, s jedne strane, čvrsto povezan sa izvesnošću materijalne egzistencijalne obezbeđenosti i položaja u dru- štvu, a s druge strane, suptilno i nevidljivo, zavisan od osetlji- vosti i krhkosti ljudske psihe i lomljivosti ljudskih ideala. U ovom radu analizira se nekoliko slojeva Stankovićevih lite- rarnih opservacija na temu odnosa duhovnog i fizičkog opstanka i propadanja u svetu njegovih junaka, u cilju otkrivanja dubljih, ambivalentnih semantičkih vrednosti autorovog pogleda na svet i uvida u istorijat ljudskog materijalnog i duhovnog postojanja.
KLJUČNE REČI:
duhovna i fizička egzistencija, smrt, ritual, psiha, zajednica
LITERATURA:
- Stanković 1985a: B. Stanković, Nečista krv, Beograd: Prosveta. Stanković 1985b: B. Stanković, Gazda Mladen/Pevci, Beograd: Prosveta.
- Grujić 2015: M.Grujić, Rod i kultura fragmentarnosti: Nečista krv i Gazda Mladen Borisava Stankovića, Beograd: Institut za književnost i umetnost.
- Elijade 1994: M. Elijade, Mistična rođenja: Inicijacije, obredi, tajna društva. Esej o nekim tipovima inicijacije, Pančevo: Zajednica književnika Pančevo.
- Kjerkegor 2009: S. Kjerkegor, Čovek i duh, sa nemačkog preveo Dimitrije Najdanović, Beograd: Partenon.
- Kopanja i Savkić 2020: J.Kopanja, S. Savkić, „Incest kao vid tabuizirane seksualnosti u romanu Nečista krv Borisava Stankovića”, Kragujevac, Nasleđe, god. 17, br. 46 (2020), 251–267.
- Levinas 2006: E. Levinas, Totalitet i beskonačnost, sa francuskog preveo Spasoje Ćuzulan, Beograd: „NK Jasen” – Beograd: Službeni list SCG – Zagreb: Demetra.
- Milosavljević Milić 2013: S. Milosavljević Milić, Otpori i prekoračenja: Poetika pripovedanja Bore Stankovića, Niš: Filozofski fakultet u Nišu.
- Petrović 2014: S. Petrović, Srpska mitologija u verovanju, običajima i ritualu, Beograd: Dereta.
- Protić 1972: M. Protić, „Borisav Stanković prema našem realizmu XIX veka”, Epoha realizma, ur. Miodrag Protić, Beograd: Nolit, 347–362.
- Frojd 2011: S. Frojd, Antropološki ogledi: Kultura, religija, umetnost, priredio Žarko Trebješanin, Beograd: Prosveta.
- Čolak 2011: B. Čolak, „O jednom modelu patrijarhata na Balkanu, na primeru proze Borisava Stankovića”, Naučni sastanak slavista u Vukove dane. Srpska književnost i evropska književnost, zbornik radova, knj.40/2, Beograd: Filološki Fakultet: Međunarodni slavistički centar, 303–310.
- Čolak 2009: B. Čolak, Roman patrijarhalne kulture. Borisav Stanković: Gazda Mladen, Beograd: Institut za književnost i umetnost.
- Čolak 2007: B. Čolak, „Borisav Stanković – mogućnosti tumačenja problema Nečiste krvi”, Kraljevo, Povelja, god. 37, br. 1(2007), 120–134.