PRIDEVI UPOTREBLJENI UZ LEKSEME PUTEVA I STAZA U OSNOVNOM I METAFORIČKOM ZNAČENJU

Nasleđe 52 (2022), str. 85-99

AUTOR(I): Tijana S. Vesić Pavlović

SAŽETAK:

Predmet rada jesu pridevi kojima se opisuju imenice put i staza, u dva slučaja: onda kada se one koriste u svom osnovnom zna- čenju u domenu kretanja u prostoru i onda kada se upotrebljavaju u metaforički motivisanim značenjima. Cilj je istraživanja da se uporede kategorije prideva upotrebljenih uz svaku imenicu u ova dva značenja, da se utvrde sličnosti i razlike između ime- nica put i staza prema navedenim kategorijama prideva i da se rezultati istraživanja uporede sa nalazima dobijenim u sličnim istraživanjima na materijalu engleskog jezika. Rezultati poka- zuju da je broj kategorija prideva, kao i broj različitih prideva u kategoriji znatno veći kada su pridevi upotrebljeni uz imenice u osnovnom, nego u metaforičkom značenju. Kada se pridev upotrebi sa imenicom u metaforičkom značenju, dominanti su pridevi kojima se opisuje koliko je kretanje po metaforičkoj stazi/putu lako ili teško, kao i pridevi koji potiču iz ciljnog domena, što je u skladu sa prethodnim nalazima u engleskom jeziku

KLJUČNE REČI:

put, staza, pridevi, osnovno značenje, metaforičko značenje, srpski jezik

LITERATURA:

Antonić 2006: I. Antonić, Predlog „od” u standardnom srpskom jeziku, Beograd: Naučni sastanak slavista u Vukove dane, 35(1), Beograd, 129–144.
Antonić 2007: I. Antonić, Sintaksa i semantika predloga do, Novi Sad: Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, 50(1–2), Novi Sad, 31–43.
Bauerman 1996: M. Bowerman, The origins of children’s spatial semantic categories: Cognitive vs. linguistic determinants, in: J. J. Gumperz & S.C.Levinson (eds.), Rethinkinglinguisticrelativity, Cambridge: Cambridge University Press, 145–176.
Džonson 1987: M. Johnson, The Body in the Mind: the Bodily Basis of Meaning, Imag– ination, and Reason, Chicago: The University of Chicago Press.
Filipović 2007: L. Filipović, Talking About Motion. A Crosslinguistic Investigation of Lexicalization Patterns, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publish- ing Company.
Johanson Falk 2010: M. Johansson Falck, Are metaphorical paths and roads ever paved?: Corpus analysis of real and imagined journeys. Amsterdam: Review of Cognitive Linguistics, 8(1), Amsterdam, 93–122.
Johanson Falk 2012: M. Johansson Falck, From perception of spatial artefacts to met- aphorical meaning, in: L. Filipović and K. Jaszczolt (eds.), Space and Time in Languages and Cultures. Language, Culture and Cognition, Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 329–350.
Johanson Falk 2013: M. Johansson Falck, Narrow paths, difficult roads, and long ways: Travel through space and metaphorical meaning, in: C. Paradis, J. Hudson & U. Magnusson (eds.), The construal of spatial meaning: Windows into conceptual space (Vol. 7), Oxford: OUP Oxford, 214–235.
Johanson Falk, Gibs 2012: M. Johansson Falck & R. W. Gibbs, Embodied motiva- tions for metaphorical meanings. Berlin: Cognitive Linguistics, 23 (2), Berlin, 251–272.
Klikovac 2004: D. Klikovac, Metafore u mišljenju i jeziku, Beograd: Biblioteka XX vek. Klikovac 2008: D. Klikovac, Šta je to metafora?, Beograd: Književnost i jezik, 55(1–2), 57–76.
Lejkof 1993: G. Lakoff, The contemporary theory of metaphor, in: A. Ortony (ed.), Metaphor and Thought. 2nd edition, New York: Cambridge University Press, 202–251.
Lejkof, Džonson 1999: G. Lakoff & M. Johnson, Philosophy in the Flesh. The Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought, New York: Basic Books.
Mandler 2004: J. M. Mandler, The foundations of mind: The origins of conceptual thought, New York: Oxford University Press.
Ozčališkan 2003: S. Özçalişkan, Metaphorical motion in crosslinguistic perspective: A comparison of English and Turkish, London: Metaphor and Symbol, 18(3), London, 189–228.
Piper 2001: P. Piper, Jezik i prostor. Drugo izdanje, Beograd: XX vek.
Pregldžez 2007: Pragglejazz, MIP: A method for identifying metaphorically used words in discourse, London: Metaphor and Symbol, 22(1), London, 1–39.
Raden 1996: G. Radden, Motion metaphorized: The case of coming and going, in: E.H. Casad (ed.), Cognitive Linguistics in the Redwoods: The Expansion of a New Paradigm in Linguistics, Berlin/New York: Mouton de Gruyter, 423–458.
Rasulić 2006: K. Rasulić, Tako blizu, a tako daleko: O metaforičkoj konceptualizaciji zasnovanoj na pojmovima blizu i daleko, u: P. Piper (red.), Kognitivnolingvis- tička proučavanja srpskog jezika, Beograd: SANU, 231–260.
Rasulić, Klikovac 2014: K. Rasulić, D. Klikovac, Jezik i saznanje: Hrestomatija iz kognitivne lingvistike, Beograd: Filološki fakultet.
Stamenković 2017: D. Stamenković, Jezik i kretanje: kognitivnosemantički ogledi, Niš: Filozofski fakultet.
Tajler, Evans 2003: A. Tyler and V. Evans, The Semantics of English Prepositions. Spa– tial Scenes, embodied meaning and cognition, Cambridge: Cambridge Uni- versity Press.
Vesić Pavlović 2015: T. Vesić Pavlović, Metaforička preslikavanja slikovne sheme PUTANJE u engleskom i srpskom jeziku, neobjavljena doktorska disertacija, Beograd: Filološki fakultet.
Vesić Pavlović 2016: T. Vesić Pavlović, Konceptualizacija stanja pomoću elemenata sheme putanje u engleskom i srpskom jeziku. Novi Sad: Zbornik Matice srp– ske za filologiju i lingvistiku, 59(2), Novi Sad, 151–163.
Vesić Pavlović 2018: T. Vesić Pavlović, The entailments of moving through space in meaning extension of departure and arrival verbs in English and Serbian – a corpus-based investigation, in: V. Lopičić and B. Mišić Ilić (eds.), Jezik, književnost, prostor, Niš: Filozofski fakultet, 549–560.
Vujović 2019: D. Vujović, Glagoli ljudskog kretanja u savremenom srpskom jeziku – semantika i derivacija, Novi Sad: Filozofski fakultet.
Žic-Fuchs 1991: M. Žic-Fuchs, Znanje o jeziku i znanje o svijetu, Zagreb: Biblioteka SOL.

Izvori

EKSJ: Korpus savremenog srpskog jezika Matematičkog fakulteta Univerziteta u Beogradu 2013 (http://www.korpus.matf.bg.ac.rs)
Rečnik srpskohrvatskog književnog jezika, Matica srpska, 1–6, Novi Sad 1967–1976.