РЕЦЕПЦИЈА И РЕПРЕЗЕНТАЦИЈА ХОЛОКАУСТА У ИСТОЧНОМ БЕРЛИНУ И БЕОГРАДУ НАКОН ДРУГОГ СВЕТСКОГ РАТА

Липар 75 (2021), (стр. 163-186)

АУТОР(И): Милена Р. Нешић Павковић

Е-АДРЕСА: milena.nesic.pavkovic@gmail.com

Download Full Pdf 

DOI: 10.46793/LIPAR75.163NP

САЖЕТАК:

Циљ рада је да се истражи памћење Холокауста, односно рецепција и репрезентација страдања јеврејског становништва у време владавине Трећег рајха (под нацистичком влашћу и окупацијом) у главним градовима држава конституисаних након завршетка Другог светског рата – у Источном Берлину, НДР и Београду, СФРЈ, у периоду од 1945. до 1989/1991. Ослањајући се на достигнућа студија сећања (memory studies) и анализирајући политичка расположења тога доба и начине конструкција званичних наратива о јеврејском страдању у одабраним послератним комунистичким земљама указаће се на сличности и разлике    у политици репрезентације Холокауста у ове две државе и памћењу јеврејских жртава у њиховим главним градовима.

КЉУЧНЕ РЕЧИ:

Јевреји, политике сећања, Холокауст, Источни Берлин, Београд, комунистичка идеологија

ЛИТЕРАТУРА:

Асман 2008: J. Asman, Kulturno pamćenje; Pismo, sjećanje i politički identitet u ranim visokim društvima, Zenica – Tuzla: Vrijeme & NAM, preveo Vahidin Preljević.

Aсман 2011: А. Аsman, Duga senka prošlosti: Kultura sećanja i politika povesti, Beograd: Biblioteka XX vek, prevela Drinka Gojković.

Асман 2015: A. Asman, „Sećanje, individualno i kolektivno”, u: Kolekitvno sećanje   i politike pamćenja, priredili: Mihael Sládeček, Jelena Vasiljević, Tamara Petrović Trifunović, Beograd: Zavod za udžbenike, Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja i Institut za filozofiju i društvenu teoriju, 71–87.

Бајфорд 2010: Ј. Byford, „’Shortly Afterwards, We Heard the Sound of the Gas Van’: Survivor Testimony and the Writing of History in Socialist Yugoslavia”, in: History and Memory, 22.1, 5–47.

Барк 2003: S. Barck, Antifa-Geschichte(n). Eine literarische Spurensuche in der DDR der 1950er und 1960er Jahre, Köln/Weimar/Wien.

Бергман 2010: W. Bergmann: Geschichte des Antisemitismus, München: C. H. Beck Verlag.

Блајт 2015: D. Blajt, „Pomama za sećanjem: Zašto i zašto danas?”, Kolektivno sećanje i politike pamćenja, priredili: Mihael Sládeček, Jelena Vasiljević, Tamara Petrović Trifunović, Beograd, Zavod za udžbenike, Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja i Institut za filozofiju i društvenu teoriju, 319–335.

Вајс 1954: А. Vajs, „Jevreji u Novoj Jugoslaviji”, Jevrejski almanah, Vol. 1, Beograd: Savez jevrejskih opština Jugoslavije, 5–47.

Валтер 2019: A. Walther, „Keine Erinnerung, nirgends? Die Shoah und die DDR”, in: Deutschland Archiv, 15.7.2019, (доступно: www.bpb.de/293937, приступљено 21.3.2021)

Верват 2020: S. Vervat, Holokaust, rat i transnacionalno sećanje. Svedočanstvo iz jugoslovenske i postjugoslovenske književnosti, Novi Sad: Akademska knjiga.

Вулесница  2009:  M.  Vulesica,  „Kroatien”,  in:  Benz/  Distel  (Hg.),  Der  Ort     des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager. Bd. 9: Arbeitserziehungslager, Ghettos, Jugendschutzlager, Polizeihaftlager, Sonderlager, Zigeunerlager, Zwangsarbeiterlager, München, 313–336.

Вулесница 2013: М. Vulesica, „Die Ermordung der Juden in den jugoslawischen Gebieten 1941–1945”, in: Tomić/Zschächner/Puškarević, Mythos Partizan. (Dis-) Kontinuitäten der jugoslawischen Linken: Geschichte, Erinnerungen und Perspektiven, Unrast Verlag, 91–109.

Гербер 2009: J. Gerber, Verborgene Präsenzen. Gedächtnisgeschichte des Holocaust in der deutschsprachigen Arbeiter- und Gewerkschaftsbewegung, Düsseldorf.

Гошлер 2005: C. Goschler, Schuld und Schulden. Die Politik der Wiedergutmachung für NS-Verfolgte seit 1945, Göttingen.

Граф 2012: Ph. Graf „‘Nach Hitler wir!‘. Zu Anspruch und Wirklichkeit des DDR- Antifaschismus”, in: Gruppe INEX (Hg.), Nie wieder Kommunismus? Zur linken Kritik an Stalinismus und Realsozialismus, Münster,126–136.

Даниел 2001: J. Danyel, ”DDR-Antifaschismus: Rückblick auf zehn Jahre Diskussion, offene Fragen und Forschungsperspektiven”, i, Vielstimmiges Schweigen. Neue Studien zum DDR-Antifaschismus, : Annette Leo und Peter Reif-Spirek (Hrsg.), Berlin, 7–19.

Дулић 2006: Т. Dulić, „Mass killing in the Independent State of Croatia, 1941–1945: a case for comparative research”, in: Journal of Genocide Research 8 (3), 255–281.

Ендлих et al 2000: St. Endlich et al: Gedenkstätten für die Opfer des Nationalsozialismus. Eine Dokumentation, Band II, Bonn: bpd.

Зундхаусен 1995: H. Sundhaussen, „Das ‚Wiedererstarken der Geschichte‘ und   die Juden: Antisemitismus im ehemaligen Jugoslawien”, in: Mariana Hausleitner/ Monika Katz (Hg.), Judenund Antisemitismus im östlichen Europa, Berlin, 73–91.

Зундхаусен 2013: H. Sundhaussen, „Das  Projekt  Jugoslawien:  Von  der  Wiege  bis zum Grab”, in: Tomić/Zschächner/Puškarević(Hg) Mythos Partizan. (Dis-) Kontinuitäten der jugoslawischen Linken: Geschichte, Erinnerungen und Perspektiven, Unrast Verlag, 28–45.

Керењи 2008: E. Kerenji, Jewish Citizens of Socialist Yugoslavia: Politics of a Jewish Identity in a Socialist State, 1944–1974. ‹https://deepblue.lib.umich. edu/bitstream/handle/2027.42/60848/ekerenji_1.pdf?sequence=1&isAllowed=y (рукопис)›. 20.2.2021.

Керкенен 2001: А. Kerkkänen, Yugoslav Jewry. Aspects of Post-World War II and Post- Yugoslav Developments, Helsinki.

Кихлер    2000:    S.    Küchler,    „DDR-Geschichtsbilder.    Zur    Interpretation des Nationalsozialismus, der jüdischen Geschichteund des Holocaust im Geschichtsunterricht der DDR”, Internationale Schulbuchforschung: Unterricht über den Holocaust/Teaching the Holocaust, Vol. 22, No. 1, 31–48.

Кочовић 2005: B. Kočović, Sahrana jednog mita: Žrtve Drugog svetskog rata u Jugoslaviji, Beograd: Otkrovenje.

Куљић 2006: T. Kuljić, Kultura sećanja: teorijska objašnjenja upotrebe prošlosti, Beograd: Čigoja štampa.

Леви 1954: A. Levi, „Spomenici jevrejima borcima i žrtvama fašizma”, Jevrejski almanah 1954, Beograd: Savez jevrejskih opština Jugoslavije, 117–122.

Левнтал 1952: Z. Levntal (ur) Zločini fašističkih okupatora i njihovih pomagača protiv Jevreja u Jugoslaviji, Beograd: Savez jevrejskih opština FNRJ.

Маџар, Обренић 2013: V. Madžar, Z. Obrenić, „Fünf Denkmäler für die jüdischen Opfer  des  Faschismus  und  Gefallene   Kämpfer   im   Volksbefreiungskampf ,   in: Madžar/ Tepavčević /Obrenić (Hg): Jüdische Identität im sozialistischen Jugoslawien, 1945–1952, Berlin, 7–38.

Мелчић 2007: D. Melčić, „Der Diskurs über die Vergangenheit in Kroatien , in: Ulf Brunnbauer/Andreas Helmedach/Stefan Troebst (Hg.), Schnittstellen. Gesellschaft, Nation, Konflikt und Erinnerung in Südosteuropa. Festschrift für Holm Sundhaussen zum 65. Geburtstag, München, 547–559.

Менг 2005: M. Meng, „East Germany’s Jewish Question. The Return and Preservation of Jewish Sites in East Berlin and Potsdam, 1945–1989”, in: Central European History 38. 4, 606–636.

Меркер 1948: P. Merker, „Der deutsche Staat des jüdischen Volkes”, in: Deutschland vom 24. Februar 1948.

Нора 1989: P. Nora, „Between memory and history: Les Lieux de Memoire”, Representations 26, 7–25.

Пајч 2015: H. Peitsch, „Antifaschistisches Verständnis der eigenen jüdischen Herkunft in Texten von DDR-SchriftstellerInnen” (Elke-Vera Kotowski Hg), Das Kulturerbe deutschsprachiger Juden, Oldenburg: De Gryter.

Радовић 2013: S. Radović, Grad kao tekst, Beograd: Biblioteka XX vek.

Радонић 2008: Lj. Radonic, „Vergangenheitspolitik in Kroatien – Vom Geschichtsrevisionismus zur Aufarbeitung der Vergangenheit?”, in: zeitgeschichte 35 (5), 282–297.

Стипић 2006: Д. Стипић, „У борби против заборава: Јеврејска заједница у Југославији и очување сећања на Холокауст 1945–1955”, Годишњак за друштвену историју 2, Београд: Удружење за друштвену историју, 91–121.

Стипић 2020: Д. Стипић, „Конкурс за подизање споменика јеврејским борцима и жртвама фашизма на сефардском гробљу у Београду, 1951–1952. године”, Наслеђе 21, Београд: Завод за заштиту споменика културе града Београда, 177– 190.

Фрај 1995: N. Frei, NS-Vergangenheit unter Ulbricht und Adenauer. Gesichtspunkte einer „vergleichenden Bewältigungsforschung”, in: Jürgen Danyel, (Hrsg.), Die geteilte Vergangenheit. Zum Umgang mit Nationalsozialismus und Widerstand in den beiden deutschen Staaten, Berlin, 125–132.

Фрај et al 2019: N. Frei, F. Maubach, Ch. Morina, M. Tändler, Zur rechten Zeit: Wider die Rückkehr des Nationalismus, Berlin: Ullstein Verlag Hardcover.

Хартевиг 2000: K. Hartewig, Zurückgekehrt. Die Geschichte der jüdischen Kommunisten in der DDR, Köln/Weimar/Wien.

Хаури 2002: Th. Haury, Antisemitismus von links. Kommunistische Ideologie, Nationalismus und Antizionismus in der frühen DDR, Hamburg.

Цалић 2010: M-J. Calic, Geschichte Jugoslawiens im 20. Jahrhundert, München: C.H. Beck Verlag.

Шулц 2015: H. Schultz, „Der jugoslawische Weg”, in: Wladislaw Hedeler/Mario Keßler (Hg.), Reformen und Reformer im Kommunismus. Für Theodor Bergmann. Eine Würdigung, Hamburg, 275–290.