IZAZOVI ETNOGRAFSKE MUZEJSKE REPREZENTACIJE PREOBLIKOVANE NARODNE KULTURE U VREME SOCIJALIZMA

Kulturni transfer Evropa-Srbija u socijalističkoj Jugoslaviji (2024) (str. 171-193)
 

AUTOR / AUTHOR(S): Marko Stojanović

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/82057-99-4.171S

SAŽETAK / ABSTRACT:

Rastakanjem narodne kulture u periodu po završetku Drugog svetskog rata i proklamovanim procesima industrijalizacije i urbanizacije stvoreni su uslovi za uobličavanje neformalne društvene grupe prepoznate kao „jedna noga u opanku, druga u cipeli“, koju su sačinjavali najpre industrijski radnici koji su bili poreklom sa sela a živeli su u gradu, te svojevrsne podgrupe takozvanih radnika na privremenom radu u inostranstvu – gastarbajtera. S obzirom na to da je njihov habitus oblikovan eklektično, uz različite uticaje, a pogotovo one u domenu kulture stanovanja, odevanja i čak privređivanja, postavlja se pitanje na koji način je njihova, reklo bi se, potkultura, integrisana i tretirana u etnografskoj muzeologiji. Otvorena su pitanja zašto su predmeti te potkulture nabavljani sporadično, nesistematski, bez prepoznavanja neposrednih relacija njihovih pripadnika sa narodnom kulturom iz koje su proizašli i u njenom sistemu vrednosti organizovali svoju egzistenciju.

KLJUČNE REČI / KEYWORDS:

etnografska muzeologija, kulturne veze, gastarbajteri, „opanak/cipela“,
kulturno nasleđe

IZVORI i LITERATURA / REFERENCES:

  • https://muzej-jugoslavije.org/o-nama
  • https://www.youtube.com/watch?v=tEO8Wg2ZcOs&ab_channel=miomirdj
  • https://www.imdb.com/name/nm0129970/?ref_=tt_ov_dr
  • https://www.espreso.co.rs/viralno/svastara/45620/12-legendarnih-komunistickih-automobila-svi-smo-ih-vozili-foto-video
  • https://www.youtube.com/watch?v=zORmhqwbZh0
  • https://api.polovniautomobili.com/auto-vesti/zanimljivosti/7059/wartburg-353-legenda-koju-su-kupci-cekali-i-po-15-godina
  • https://www.youtube.com/watch?v=lMVValvsQYA
  • https://www.youtube.com/watch?v=gYemE4ETyA8
  • https://www.youtube.com/watch?v=pvG7vi3bFCY
  • https://www.muzej-jugoslavije.org/exhibition/jugo-moja-jugo
  • Antonijević, Dragana, „Gastarbajter kao liminalno biće: konceptualizacija kulturnog identiteta“, Etnoantropološki problemi, No. 6, Vol. 4 (2011), str. 1013–1033.
  • Antonijević, Dragana, Stranac ovde, stranac tamo. Antropološko istraživanje kulturnog identiteta gastarbajtera. (Beograd: „Srpski genealoški centar“, Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, 2013).
  • Bratić, Dobrila, Malešević Miroslava, 1982. „Kuća kao statusni simbol“, Etnološke sveske IV (1982), str. 301–309.
  • Buhin, Anita „Jugoslavenska popularna kultura između zabave i ideologije“, u: Igor Duda (ur.), Stvaranje socijalističkog čovjeka (Zagreb – Pula: Srednja Europa, 2017), str. 221–244.
  • Čale Feldman, Lada, Prica Ines (ur.), Devijacije i promašaji – Etnografija domaćeg socijalizma. (Zagreb: Institut za etnologiju i folkloristiku, 2006).
  • Čolović, Ivan, Divlja književnost, (Beograd: Nolit, 1984).
  • Daniel, Ondřej, “Gastarbajteri: Rethinking Yugoslav Economic Migrations towards the European North-West through Transnationalism and Popular Culture”, u: Steven G. Ellis, Lud’a Klusáková (eds.), Imagining Frontiers, Contesting Identities (Pisa: Edizioni plus – Pisa University Press, 2007), str. 277–302.
  • Drljača, Dušan, „Danac K.U. Šjerup o vrednosnom sistemu Ljubićevčana“, Etnološke sveske 4 (1982), str. 67–175.
  • Duda, Igor, Pronađeno blagostanje: Svakodnevni život i potrošačka kultura u Hrvatskoj 1970-ih i 1980-ih (Zagreb: Srednja Europa, 2010).
    • Idem, Danas kada postajem pionir. Djetinjstvo i ideologija jugoslavenskoga socijalizma (Zagreb, Pula: Srednja Europa, 2015).
  • Erdei, Ildiko, Dimitrijević Branislav, Toroman Tatomir (ur.), Jugoslavija: zašto i kako?: zašto i kako se baviti Jugoslavijom?: da li su nam potrebne (post) jugoslovenske studije i zašto? (Beograd: Muzej Jugoslavije, 2019).
  • Filipović, Sergej, „Skupljanje albuma sa sličicama u Jugoslaviji: doprinos istraživanju potrošačkog društva i popularne kulture“, u: Chiara Bonfiglioli, Boris Koroman (ur.), Socijalizam: izgradnja i razgradnja. Socijalizam na klupi (Pula – Zagreb: Srednja Europa, 2017), str. 71–96.
  • Gavrilović, Ljiljana, „Mekluan i san o Zlatnom Dobu Šljive“, Nova srpska politička misao, 1–4/2001 (2001), str. 123–135.
    • Idem, Kultura u izlogu: ka novoj muzeologiji (Beograd: Etnografski institut SANU, 2007).
  • Habinc, Mateja, „Komisioni kao mjesta nabave osnovnih kućanskih potrepština. Studije slučaja iz Slovenije i Čehoslovačke“, Etnološka tribina: Godišnjak Hrvatskog etnološkog društva, Vol. 49, No. 42 (2019), str. 137–151.
  • Heršak, Emil, „Panoptikum migracija“, Migracijske teme, 9, 3–4 (1993), str. 227–302.
  • Ivanović Barišić, Milina, „Socijalistički narativ i tradicionalna kultura“, u: Bogdanović, Bojana, Obšust Kristijan (ur.), Propaganda i javni narativi u socijalističkoj Jugoslaviji (Beograd: Etnografski institut SANU, 2021), str. 219–248.
  • Jørgensen Steen, Bille, Lüsebrink Hans-Jürgen, “Introduction: Reframing the Cultural Transfer Approach”, u: Jørgensen Steen Bille, Lüsebrink Hans-Jürgen (eds.) Cultural Transfer Reconsidered Transnational Perspectives, Translation Processes, Scandinavian and Postcolonial Challenges (Leiden/Boston: Brill Rodopi, 2021), str. 1–22.
  • Kaloh Vid, Natalia i Kučiš, Vlasta, “Discourse Analysis in Translation Courses: The Question of Ideology and Culture”, u: Cui Ying and Zhao Wei (eds.), Handbook of Research on Teaching Methods in Language Translation and Interpretation (Weihai: Shandong University, 2014), str. 57–68.
  • Kovačević, Ivan, „Blue jeans kao element masovne kulture“, Etnološke sveske II (1980), str. 93–99.
    • Idem, Nativna etnografija i nova tradicija – dva antropološka eseja. (Beograd: Univerzitet u Beogradu – Filozofski fakultet, Odeljenje za etnologiju i antropologiju, 2010).
  • Kovačević, Ivan i Krstić, Marija, „Između istorije i savremenosti: antropološko proučavanje gastarbajtera u 21. veku“, Etnoantropološki problemi, n.s. 6, 4 (2011), 969–982.
  • Krstić, Marija, „Dijaspora i radnici na privremenom radu u inostranstvu: osnovni pojmovi“, Etnoantropološki problemi, n. s. 6, 2 (2011), str. 295–318.
  • Lazarević, Radmila, „Izložbe Etnografskog muzeja 1901–1976“, u: Etnografski muzej u Beogradu 1901–1976 (katalog izložbe), (Beograd: Galerija Srpske akademije nauka i umetnosti i Etnografski muzej u Beogradu, 1976), str. 25–46.
  • Mežnarić, Silva, „Jugoslavenska sociologija (vanjskih) migracija – pokušaj sistematizacije“, Migracijske teme 1, 1 (1985), str. 77–96.
  • Mikula, Maja, „Magistrala žudnje: Prekogranični šoping u bivšoj Jugoslaviji (od 1960-ih do 1980-ih)“, u: Hannes Grandits i Karin Taylor (ur.) Sunčana strana Jugoslavije: povijest turizma u socijalizmu (Zagreb: Srednja Europa, 2013), str. 225–249.
  • Pavličić, Jelena, „Plastične devedesete“, Glasnik Etnografskog instituta SANU, 59/1 (2011), str. 242–244.
  • Prica, Ines, Omladinska potkultura u Beogradu – simbolička praksa (Beograd: Etnografski institut SANU, 1991).
  • Prošić-Dvornić, Mirjana, „Pogovor“, u: Petrović, Đurđica, Od pusta do zlatoveza (Beograd: Etnološka biblioteka – SGC i Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2003), pogovor.
  • Rihtman-Auguštin, Dunja, „Položaj tradicionalne kulture u suvremenom društvu“, Narodna umjetnost, Vol. 8, No. 1 (1971), str. 3–17.
  • Rihtman-Auguštin, Dunja, Struktura tradicijskog mišljenja (Zagreb: Školska knjiga, 1984).
  • Romelić, Živka i Stojanović, Marko, „Neki elementi kulture gastarbajtera Đerdapskih naselja“, Etnološke sveske X (1989), str. 197– 202.
  • Simić, Marina, “Displaying Nationality as Traditional Culture in the Belgrade Ethnographic Museum: Exploration of a Museum Modernity Practice”. Glasnik Etnografskog instituta SANU, 54 (2006a), str. 305–318.
    • Idem, “Capturing the Past”: An Anthropological Approach to the Modernist Practices of the History Production in the Ethnographic Museums“, Glasnik Etnografskog muzeja, 70 (2006b), str. 25–41.
    • Idem, „Izlaganje narodnosti kao tradicionalne kulture u Etnografskom muzeju u Beogradu: Istraživanje muzejske modernističke prakse“, u: Ljiljana Gavrilović i Marko Stojanović (ur.) Muzeji u Srbiji: Započeto putovanje (Beograd: Muzejsko društvo Srbije, 2008), str. 47–70.
  • Stojanović, Marko, „Modeli uspeha u novokomponovanoj narodnoj muzici i razvoj novokomponovane kulture“, Glasnik Etnografskog instituta SANU, 38 (1989), str. 125–136.
    • Idem, „Diskusija“, u: Dragana Radojičić (ur.) Etnologija i antropologija –stanje i perspektive (Beograd: Etnografski institut SANU, 2005), str. 285–287.
    • Idem, Etnografska muzejska ekspozicija u funkciji komunikacionog procesa, Glasnik Etnografskog instituta SANU LV, 1 (2007), 157–170.
    • Idem, „Tranzicija plastike / plastika tranzicije u Srbiji“, u: Stojanović, Marko i Miloš, Matić, Plastične devedesete (katalog izložbe) (Beograd: Etnografski muzej u Beogradu. 2010).
    • Idem, „Muško radno odelo u kulturi privređivanja – pitanja i odgovori“, Glasnik Etnografskog muzeja, knj. 84 (2020), str. 31–54.
      Idem, Plastične devedesete (katalog izložbe) (Beograd: Etnografski muzej u Beogradu, 2010, str. 52–64.
  • Vučetić, Radina, Koka-kola socijalizam (Beograd: Javno preduzeće Službeni glasnik, 2012).
  • Velikonja Mitja et al., Nostalgia on the Move (Belgrade: The Museum of Yugoslavia, 2017).