ZVEZDE : književna, jezička, umetnička i kulturna astropoetika 2024, (201-210)
AUTHOR(S) / AUTOR(I): Olivera V. RADULOVIĆ
Download Full Pdf 
DOI: 10.46793/Zvezde24.201R
ABSTRACT / SAŽETAK:
Ovo istraživanje, posvećeno Šćepanovićevom romanu Usta puna zemlje, bavi se simbolikom zvezde i preobražavajućim slikama koje se na nju nadovezuju poetizujući delo i čineći ga istodobno dramatičnim, tragičnim i misterioznim. Istraživačka premisa je da se unutrašnja dinamika romana nahodi upravo u tim padajućim i uznosećim impresijama koje funkcionišu kao lajtmotivi u naizgled statičnom romanu sa unutrašnjom dramatikom, delu koje je hibridna forma između proze i poezije, tamnom vilajetu, koji skriva značenja za kojima valja tragati, umesto da ih otkriva, u samoj podlozi teksta. Analiza je pokazala da smisao simbola zvezde potiče od arhetipskih predstava iz Biblije (Postanje i Otkrivenje) i ima oprečna značenja: upućuje na viđenje Isusa Hrista i njegov drugi dolazak u sjaju slave, ali i na predstavu zvezde padalice koja ukazuje na pale anđele i veliku nebesku bitku. Slike zvezda padalica, poput lajtmotiva u Šćepanovićevom romanu, prate psihološka stanja glavnog junaka zagledanog sa strahom u vlastitu smrt i faze njegovog preobražaja koje vode duhovnom ucelovljenju i konačnom osmišljenju života koji se naposletku doživljava kao uspenje. Usta puna zemlje tragaju za odgovarajućim odnosom prema smrti, od neprihvatanja konačnice kao poništavanja bitka do njenog osmišljavanja proteklim životom. Zanemarivanje čovekovog skončanja jeste težnja ka smrti, poruka je ovoga dela, neshvatanje suštine života i njeno razumevanje pomaže protagonisti romana da se približi vlastitom bivstvovanju i da ga pojmi i zavoli zato što je smrt, nesumnjivo suštinski povezana sa čovekovim postojanjem, zapravo deo života, uprkos uverenju da ga otuđuje i poništava. Analiza je pokazala da se slika zvezda padalica kao lajtmotiv gubi iz vidokruga protagoniste kako on počinje da uviđa da je smisao života u ljubavi i lepoti, u onoj narativnoj tački kada prestaje postojanje da doživljava ne kao kaznu već kao spasenje. Tada se dominirajuća pesnička slika zvezda koje padaju kao vesnici apokalipse preobražava u konačno dosegnut prizor snegom pokrivene planine Prekornice, koja predstavlja znak izbavljenja i spasenja, upućuje na nebesko postojanje mučenika.
KEYWORDS / KLJUČNE REČI:
zvezda, zvezda padalica, dinamične slike, arhetip, Biblija, anđeo, Otkrivenje, Apokalipsa, uznošenje, spasenje
REFERENCES / LITERATURA:
IZVORI
- Šćepanović 1974: B. Šćepanović, Usta puna zemlje, Beograd: Slovo ljubve.
- Biblija 1993: Biblija ili Sveto pismo Staroga i Novoga Zavjeta, preveo Stari Zavjet Đura Daničić, Novi Zavjet preveo Vuk Stef. Karadžić. Beograd: Britansko i inostrano biblijsko društvo.
LITERATURA
- Bulatović 2008: B. Bulatović, Biblijski podtekst u romanu Usta puna zemlje Branimira Šćepanovića, Beograd: Nolit.
- Vladimir 2010: V. Vladimir, Etika neprihvatanja smrti, Beograd: Logos.
- Đurović 2014: Ž. Đurović, Literatura koja traje: Usta puna zemlje Branimira Šćepanovića (roman je preveden na više od 30 svetskih jezika), Kruševac: Bagdala, godina LVI, broj 501, 2014, 91–99.
- Kostić 2018: D. Kostić, Pejzaži smrti i smrtne osamljenosti. Pejzaži i asocijativni pejzaži: Usta puna zemlje Branimira Šćepanovića, Kosovska Mitrovica: Nauka bez granica, 4, 2018, 3–30.
- Milošević 2008: N. Milošević, Tamni vilajet Branimira Šćepanovića, u: Usta puna zemlje, Nolit.
- Nedeljković 1989: J. Nedeljković, Interpretacija proze Usta puna zemlje B. Šćepanovića, Beograd: Književnost i jezik, godina XXXVI, broj 4, 1989, 349–359.
- Šutić 1978: Pesnička slika, priredio Miloslav Šutić, Beograd: Nolit – Institut za književnost i umetnost.