XXI vek – vek usluga i uslužnog prava (2023) (str 249-265)
AUTOR(I) / AUTHOR(S): Dragica Živojinović
E-ADRESA / E-MAIL:
Download Full Pdf 
DOI: 10.46793/XXIv-14.249Z
SAŽETAK / ABSTRACT:
Jedan od uslova dopustivog uklanjanja organa sa umrlog lica u svrhu transplantacije je postojanje izričitog, odnosno pretpostavljenog pristanka davaoca organa. Osim ispunjenja ovog uslova, u većini evropskih država se trećim, umrlom bliskim licima, priznaje pravo da dozvole eksplantaciju kadavera, ako umrli na to nije izričito pristao, odnosno da se usprotive ovom medicinskom zahvatu ako umrli to za života nije učinio. Predmet ovog rada je sagledavanje kojim subjektima je u evropskoj nadnacionalnoj i nacionalnoj pravnoj regulativi transplantacije organa priznato pravo da umesto (ili pored) preminulog odlučuju o postmortalnoj eksplantaciji organa sa njegovog tela, koja ovlašćenja oni imaju i u okviru kojih granica ih vrše. Autorka nalazi da umesto korišćenja širih formulacija za označavanje ovih subjekata poput, ”srodnici umrlog”, ”članovi porodice preminulog” i sl, krug trećih lica treba da bude jasno definisan preciznim navođenjem, da je potrebno odrediti redosled njihovog pozivanja, kao i način na koji medicinski tim treba da postupi u situaciji kada ima više lica istog ranga. Takođe zaključuje da za postmortalnu donaciju organa primarno mora biti poštovanje volje davaoca izražene za vreme njegovog života, a da su rešenja prema kojima umrlom bliska lica svojom odlukom mogu sprečiti njeno ostvarenje protivna poštovanju autonomije i prava čoveka na samoodređenje.
KLJUČNE REČI / KEYWORDS:
transplantacija organa, postmortalna donacija organa, izričit pristanak, pretpostavljeni pristanka, dozvola/protivljenje eksplantaciji organa, lica bliska preminulom.
LITERATURA / REFERENCES:
- Abadie, A., Gaj, A., The impact of presumed consent legislation on cadaveric organ donation: A cross country study, National Bureu of Economic Research, Working Paper, no. 10604/2004.
- Delgado, J., et al.,The Role of the Family in Deceased Organ Procurement: A Guide for Clinicians and Policymakers, Transplantation, vol. 103, no. 5/2019.
- de Groot, J. et al.,Decision Making by Relatives About Brain Death Organ Donation: An Integrative Review, Transplantation, vol. 93, no. 12/2012.
- Matesanz, R., Dominguez-Gil, S., Strategies to optimize deceased organ donation, Transplantation Reviews, no. 21/2007.
- May, T., Aulisio, M., DeVita, M., Patients, Families, and Organ Donation: Who Should Decide? Milbank Q., vol. 78, no. 2/2000.
- Nedić, T., Pristanak obitelji za uzimanjem organa ili tkiva od preminule osobe radi presađivanja u Republici Hrvatskoj, Pravni vjesnik, god. 33, br. 1/2017.
- Planojević, N., Živojinović, D., Promet delova čovekovog tela u našim novim propisima i Prednacrtu Građanskog zakonika,Pravni život, knj. 616, br. 10/2019.
- Radišić, J., Medicinsko pravo, Beograd, 2008.
- Rudge, C., et al.,International practices of organ donation, British Journal of Anesthesia, no. 108/2012.
- Vuković, M., i dr., Kadaverična transplantacija organa i religija, Medicinski pregled, br. 7-8/2010.
- Wilkinson, T M., Individual and family consent to organ and tissue donation: is the current position coherent? Journal of Medical Ethics, no. 31/2005.
- Draškić, M., Transplantacija u Srbiji – koji zakon važi? Anali PFB, br. 1/2005.
- Đurđić Milošević, T., Etička i pravna razmatranja transplantacije organa, Zbornik radova: Usluge i odgovornost, Kragujevac 2017.
- Živojnović, D., Pristanak davaoca kao uslov dopustivog uzimanja organa sa umrlog lica u svrhu transplantacije, Zbornik radova: Pravna regulativa usluga u nacionalnim zakonodavstvima i pravu Evropske unije, Kragujevac, 2023.
- Klajn Tatić, V., Uzimanje organa od umrlih davalaca – medicinski, etički i pravni problemi, Zbornik radova Pravnog fakulteta u Novom Sadu, br. 3/2007.
- Mladenović, T., Etički i pravni aspekti uzimanja organa od umrlih maloletnih lica, Zbornik radova: Usluge i prava korisnika, Kragujevac, 2020.
- Ponjavić, Z., Vlašković, V., Porodično pravo, Beograd 2019.
- Čolaković, M., Pravo na odlučivanje o post mortem davanju dijelova tijela za transplantaciju, Pravni život, br. 9/2011.