Iz kolekcije ploča Josipa Slavenskog – od istraživanja muzičkog folklora do njegove primene u komponovanju

Primenjena muzikologija i etnomuzikologija u Srbiji, (str. 130-158)

AUTHOR(S) / AUTOR(I): Miloš Bralović

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/MuzikSR.130B

ABSTRACT / SAŽETAK:

Kolekcija gramofonskih ploča Josipa Slavenskog čuva se u njegovom Legatu i broji 155 ploča, od kojih je većina namenjena za reprodukciju na 78 obrtaja u minuti. Najveći deo ploča iz kolekcije proizveden je u periodu između dva svetska rata. Na njima se nalaze snimci narodne muzike iz različitih krajeva sveta, kao i snimci popularne muzike. Ipak, najveći broj ploča sadrži snimke umet-ničke muzike. U ovom poglavlju bavim se snimcima narodne muzike, koji svedoče o kompozitorovom proučavanju folklora. Budući da je tokom studija u Budimpešti (1913–1916) Josip Slavenski savladavao melografiju terenskih snimaka Bele Bartoka, koji ga je u ovom poslu neformalno i obučavao, gotovo da nema sumnje da je Slavenski u nared-nim decenijama nastavio da proučava muzički folklor po identič-nim metodama. Imajući u vidu sadržaj pomenutih ploča (digitaliza-cija kompletne zbirke urađena je u periodu od marta do maja 2024. u Muzikološkom institutu SANU), istražujem prisustvo muzika različitih naroda sveta i preispitujem postojanje „imaginarnog folklora” u delima Josipa Slavenskog. Ukoliko postoje konkretni folklorni uzorci, očigledno je da su oni, kroz transkripciju i obradu postali sastavni deo kompozicionog postupka Slavenskog. Prema tome, odabrao sam niz primera iz opusa ovog kompozitora na kojima uočavamo stepene pojavnosti muzičkog folklora, čije je direktno poreklo sa snimaka različitih muzičkih praksi koje je Slavenski posedovao. S tim u vezi, proučavanje narodne muzike na pločama iz kolekcije Josipa Slavenskog donosi novu dimenziju razumevanju već poznatih detalja njegovog opusa, usmeravajući folklornu komponentu od „imaginarnog folklora” ka konkretnim uzorcima.

KEYWORDS / KLJUČNE REČI:

Josip Slavenski, muzički folklor, izvori proučavanja, arhivska zaostavština, diskografija

ACKNOWLEDGEMENT / PROJEKAT:

Istraživanje je rezultat rada na projektu Applied Musicology and Ethnomusicology in Serbia: Making a Difference in Contemporary Society – APPMES (br. 7750287, 2022–2024), koji finansira Fond za nauku Republike Srbije, a realizuje Muzikološki institut SANU. Zahvaljujem Mirjani Lazarević iz Organizacije muzičkih autora Srbije – SOKOJ na ustupljenim pločama iz privatne kolekcije Josipa Slavenskog na uvid.

REFERENCES / LITERATURA

  • Bergamo, Marija. 1980. Elementi ekspresionističke orijentacije u srpskoj muzici do 1945. godine. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
  • Dumnić Vilotijević, Marija. 2019. Zvuci nostalgije: Istorija starogradske muzike u Srbiji, Beograd: Čigoja štampa i Muzikološki institut SANU. https://dais.sanu.ac.rs/handle/123456789/6375.
  • Lajić Mihajlović, Danka, David Pokrajac i Saša Spasojević. 2022. „Gramofonske ploče pevača Mijata Mijatovića: od (re)konstrukcije diskografije ka studijama snimljene muzike”. Muzikologija-Musicology 32: 41–81. https://doi.org/10.2298/MUZ2232041L.
  • Lajić Mihajlović, Danka, David Pokrajac i Saša Spasojević. 2024. „‘Provađajmo slavu gramofona’: počeci srpske diskografije”. U Primenjena muzikologija i etnomuzi-kologija u Srbiji, ur. Ivana Medić, 13–99. Beograd: Muzikološki institut SANU. https://dais.sanu.ac.rs/handle/123456789/17352.
  • Milin, Melita, prir. 2020. Josip Slavenski u prepisci sa Ludvigom i Vilijem Štrekerom, direktorima izdavačke kuće Šot iz Majnca. Beograd: Muzikološki institut SANU. https://dais.sanu.ac.rs/handle/123456789/8925.
  • Beard, Danijela Š. 2017. „Ozvučavanje zenizitma: modernost, Balkan i Slavenski”. U Josip Slavenski 1896–1955. Povodom 120. godišnjice rođenja, ur. Ivana Medić, 50–63. Beograd: Muzikološki institut SANU, https://dais.sanu.ac.rs/handle/123456789/4105.
  • Bralović, Miloš. 2018. „Elementi modernizma u gudačkim kvartetima Josipa Slavenskog”. U Wunderkammer / Their Masters’ Voices, ur. Tijana Popović Mlađenović et al, 324–403. Beograd: Fakultet muzičke umetnosti. https://dais.sanu.ac.rs/123456789/4097.
  • Bralović, Miloš. 2019. „Josip Slavenski: skice, beleške, crteži.” U Jugoslovenska ideja u/o muzici, ur. Mirjana Veselinović-Hofman, Srđan Atanasovski i Nemanja Sovtić, 154–167. Beograd: Muzikološko društvo Srbije; Novi Sad: Matica srpska. https://dais.sanu.ac.rs/handle/123456789/8981.
  • Burkholder, J. Peter. 1995. All Made of Tunes. Charles Ives and the Uses of Musical Borrowing. New Haven and London: Yale University Press.
  • Burkholder, J. Peter. 2001. “Borrowing”. In The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. 4, ed. Stanley Sadie, 5–41. New York: Oxford University Press.
  • Gajić, Milica, 2000. “‘Short Lexicon’ of Dedications in the Handwritten Legacy of Josip Slavenski (1896–1955) in the Library of the Faculty of Music in Belgrade”. New Sound International Journal of Music 42: 147–162. https://doi.org/10.5937/newso1342147G.
  • Hornbostel, E. M. von. 1931. Musik des Orients [liner notes]. Berlin: Carl Lindstrom A.-G. Kulturabteilung. 
  • Maglov, Marija. 2016. The best of. Umetnička muzika u PGP-u. Beograd: Fakultet za medije i komunikacije. https://dais.sanu.ac.rs/handle/123456789/3408.
  • Maglov, Marija. 2022. “Hidden Grooves: Reconstructing Jugodisk Record Production (c. 1951–1958)”. Arti musices: Croatian Musicological Review 53: 315–341. https://doi.org/10.21857/yk3jwhn2x9.
  • Medić, Ivana. 2017. „Problemi interpretacije klavirskog stvaralaštva Josipa Slavenskog. Iskustva iz izvođačke prakse”. U Josip Slavenski 1896–1955. Povodom 120. godišnjice rođenja, ur. Ivana Medić, 144–159. Beograd: Muzikološki institut SANU, https://dais.sanu.ac.rs/handle/123456789/4105.
  • Medić, Ivana. 2022. “Applied Musicology: A ‘Manifesto’, and a Case Study of a Lost Cultural Hub”. Muzikologija-Musicology 33: 87–102. https://doi.org/10.2298/MUZ2233087M.
  • Medić, Milena. 2017. „‘To ti je tajna moje muzike’: konfiguracije prostora i vremena u muzici Josipa Slavenskog”. U Josip Slavenski 1896–1955. Povodom 120. godišnjice rođenja, ur. Ivana Medić, 64–83. Beograd: Muzikološki institut SANU,
  • Milanović, Biljana and Marija Maglov. 2019. “Mokranjac on Repeat: Reaffirming Musical Canon Through Sound Recordings (PGP-RTB/RTS Discography). Muzikologija-Musicology 27: 221–252. https://doi.org/10.2298/MUZ1927221M.
  • Novaković, Monika. 2022. “When The Curtain Falls: The Sustainability of Incidental Music”. Muzikologija-Musicology 32: 126–142. https://doi.org/10.2298/MUZ2232125N.
  • Peričić, Vlastimir. 1984. „Josip Slavenski i njegova ‘astroakustika’”. Zvuk. Jugoslavenski muzički časopis 4: 5–11.
  • Phillip, Robert. 1992. “Early Recordings and Musical Style: Changing Taste in Instrumental Performance 1900–1950”. In The Routledge Companion to Applied Musicology, ed. Chris Dromey,  295–311. New York: Routledge.
  • Saks, Kurt. 1980. Muzika starog sveta. Prev. Predrag Milošević. Beograd: Univerzitet umetnosti.
  • Sedak, Eva. 1984. Josip Slavenski, skladatelj prijelaza. Zagreb: MIC.
  • Sedak, Eva. 1987. „Pjesme moje majke, za glas i gudački kvartet”. U Josip Štolcer Slavenski,Pjesme moje majke / My Mother’s Songs [partitura], 7–9. Zagreb i Beograd: DSH – UKS.
  • Slavenski, Milana. 2006. Josip. Beograd: Muzička škola „Josip Slavenski” i SOKOJ–MIC.
  • Veselinović-Hofman, Mirjana. 1997. Fragmenti o muzičkoj postmoderni. Novi Sad: Matica srpska.
  • Žganec, Vinko. 1924. Zbornik jugoslovenskih pučkih popijevaka. I knjiga. Hrvatske pučke popijevke iz Međimurja (svjetovne). 1. i 2. svezak. Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.
  • Živković, Mirjana. 2014a. „Pregled ostavštine Josipa Slavenskog i neka pitanja koja se javljaju povodom najnovijih istraživanja”. U Interakcija muzike i vremena, zbirka tekstova, 33–46. Beograd: Fakultet muzičke umetnosti.
  • Živković, Mirjana. 2014b. „Folklorno i avangardno u muzici Josipa Slavenskog”. U Interakcija muzike i vremena, zbirka tekstova, 22–24. Beograd: Fakultet muzičke umetnosti.
 
Handle  https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_dais_17351
URI https://dais.sanu.ac.rs/123456789/17351