Uticaj teorijskog opusa Dragutina Gostuškog na kompozitorsku poetiku Vlastimira Trajkovića

„Iskošeni ugao“ Dragutina Gostuškog (2024) (151-180)

AUTHOR(S) / AUTOR(I): Jelena Janković-Beguš

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/DGOST23.151JB

ABSTRACT / SAŽETAK: 

U ovom radu biće analiziran sveobuhvatan  uticaj koji je Dragutin Gostuški svojim muzičko- teorijskim opusom izvršio na stvaralaštvo srpskog kompozitora i akademika Vlastimira Trajkovića (1947– 2017). Polazna teza ovog rada glasi da praktično celokupno Trajkovićevo kompozitorsko i muzičkoteorijsko stvaralaštvo može da se protumači kroz prizmu teorijske misli Dragutina Gostuškog, a posebno njegovog najznačajnijeg dela – studije Vreme umetnosti. Prilog zasnivanju jedne opšte nauke o oblicima (1968). Na to navodi Trajkovićeva publikovana izjava da je studija Vreme umetnosti za njega imala značaj „časa istine”, odgovora na pitanja umetnosti i života, i da joj se neprestano vraćao tokom narednih decenija. U ovom radu osvetliću neke od najznačajnijih tema koje je Trajković preuzeo iz studije Vreme umetnosti i razradio ih u svom kompozitorskom i muzičkoteorijskom stvaralaštvu. Među njima se posebno ističu, između ostalih, pitanja odnosa prirode i umetnosti, ideja „povratka Antici” i značaj koji je pridat humanističkoj misli i renesansi kao umetničkom stilu, odnosno Vizantiji i „Mediteranu” kao geografskim i duhovnim prostorima produženog zračenja „Antike”, zatim shvatanje klasicizma kao tendencije (a ne kao stila), pojam „klasicističkog modernizma” i drugo. Razmotriću i konkretan primer Trajkovićevog muzičkog omaža Gostuškom u kompoziciji Zefirov povratak (2001) kako bih došla do zaključka o punoj meri stvaralačkog, ali i životnog uticaja koji je stariji srpski stvaralac izvršio na svog mlađeg savremenika. 

KEYWORDS / KLJUČNE REČI:

Dragutin Gostuški, Vlastimir Trajković, Vreme umetnosti, Antika, humanizam, renesansa, klasicizam, Zefirov povratak.

REFERENCES / LITERATURA:

  • Autorski koncert kompozitora Vlastimira Trajkovića. Programska knjižica,  nekatalogizovana, 25. 1. [2007], Velika dvorana Zadužbine Ilije M. Kolarca, 20.00 časova, organizator: Jugokoncert.
  • Vlastimir Trajković, Koncert instrumentalne i vokalne, kamerne i kamerno-orkestarske muzike. Programska knjižica, nekatalogizovana, 4. 12. [2010], Kolarčeva zadužbina u 20.00, organizator: Jugokoncert. 
  • Gostuški, Dragutin. Umetnost u nedostatku dokaza. Beograd: Srpska književna zadruga, 1977.
  • Janković-Beguš, Jelena. „Antička (grčka) paradigma u savremenoj umetničkoj muzici. Studije slučaja/konvergencije: Janis Ksenakis, Vlastimir Trajković”. Doktorska disertacija, neobjavljena. Beograd: Univerzitet umetnosti u Beogradu, Fakultet muzičke umetnosti, 2021.
  • Janković-Beguš, Jelena. „Muzičkoteorijski napisi Vlastimira Trajkovića u svetlu zalaganja za novo vrednovanje srpske umetničke muzike”. Muzikologija-Musicology br. 31 (2021/II): 95–126.
  • Lukić, Sveta. „Samosvojna sinteza (Dragutin Gostuški, Vreme umetnosti, Prosveta, Beograd, 1968)”. Politika 15. 09. 1968. 
  • Milosavljević, Petar. „Zakoni razvitka umetnosti”. Letopis Matice srpske, 145, 404, 5. 11. 1969: 574–583.
  • Stefanović, Ana. „Koncert za obou Vlastimira Trajkovića”. Muzički talas god. 5, br. 2/4 (1998): 38–40.
  • Stefanović, Ana. „Barokne reference u delima Vlastimira Trajkovića”. Muzikologija-Musicology br. 13 (2012): 141–142. 
  • Tomašević, Katarina. „Gostuški i srpska muzikologija”. MuzikologijaMusicology br. 1 (2001): 167–170. 
  • Tomašević, Katarina. „Poetička, teorijska, estetička i filozofska zaveštanja. Tragom napisa o muzici Vlastimira Trajkovića”. U Trajković, Vlastimir. Muzika. Orkestracija II za studente kompozicije (teorijski deo), glavni urednik Jelena Jovanović, urednik Marko D. Aleksić, VII–XIV. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje umetnosti, u saradnji sa Muzikološkim institutom SANU.  
  • Trajković, Vlastimir. „Sećanje na dr Dragutina Gostuškog”. MuzikologijaMusicology br. 1 (2001): 165–167.
  • Trajković, Vlastimir Muzika. Orkestracija II za studente kompozicije (teorijski deo). Glavni urednik Jelena Jovanović, urednik Marko D. Aleksić. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje umetnosti i Muzikološki institut SANU, 2022.
  • Trajković, Vlastimir. „Ključni opusi u stvaralaštvu Miloja Milojevića”. U Kompozitorsko stvaralaštvo Miloja Milojevića. Zbornik radova, priredio Vlastimir Peričić, uredila Melita Milin, 18–31. Beograd: Muzikološki institut SANU, 1998.
  • Bebler, Neda. „Španska svita u opusu Vlastimira Trajkovića”. U Tribine Novi zvučni prostori. Zbornik. Priredila Zorica Premate, 201–206. Beograd: Centar za muzičku akciju i RTS Izdavaštvo, 2019.
  • Cvejić, Bojana. „Jedanaesta Međunarodna tribina kompozitora: pragmatičke perspektive”. Treći program (leto-jesen 2002): 14–19.
  • Damnjanović, Milan. „Vreme umetnosti (D. Gostuškog)”. Izraz, XIII, br. 11 (novembar 1969): 507–514.
  • Focht, Ivan. „O knjizi Dragutina Gostuškog ’Vreme umetnosti’”. Treći program br. 1 (1969, proleće): 245–254.
  • Gostuški, Dragutin. Vreme umetnosti. Prilog zasnivanju jedne opšte nauke o oblicima. Beograd: Prosveta i Muzikološki institut SANU, 1968.
  • Gostuški, Dragutin. Vreme umetnosti. Prilog zasnivanju jedne opšte nauke o oblicima, drugo izdanje. Priredile Katarina Tomašević i Bojana Radovanović. Beograd: Muzikološki institut SANU, 2024.
  • Janković-Beguš, Jelena. „Building a Personal Artistic Identity as a Tribute to One’s ’Heroes’: Vlastimir Trajković’s ’Le Tombeau de la Bonne Musique’”. Contemporary Music Review no. 41: 5–6 (2022): 560–589.
  • Komadina, Ivana. Nagoveštaji i ostvarenja postmoderne u stvaralačkom opusu Vlastimira Trajkovića. Diplomski rad, neobjavljen. Beograd: Univerzitet umetnosti u Beogradu, Fakultet muzičke umetnosti u Beogradu, 1986.
  • Milin, Melita „Ancient Greek mythology mediated by Latin culture: On Vlastimir Trajković’s Arion and Zephyrus Returns”.Muzikologija-Musicology No. 12 (2012): 165–182.
  • Palisca, Claude V. „Girolamo Mei: Mentor to the Florentine Camerata”. The Musical Quarterly, No. XL/1 (January 1954): 1–20.
  • Souriau, Étienne. La correspondance des arts: éléments d’esthétique comparée. Paris: Flammarion, 1947.
  • Stefanović, Ana. „Vlastimir Trajković, Španska svita (sećanja iz detinjstva) za flautu i 15 gudača, op. 33”. U Tribine Novi zvučni prostori. Zbornik, priredila Zorica Premate, 207–211. Beograd: Centar za muzičku akciju i RTS Izdavaštvo, 2019.
  • Surio, Etjen Odnos među umetnostima. Problemi uporedne estetike. Preveo s francuskog Miloš Jovanović. Sarajevo: Svjetlost, 1958.
  • Tomašević, Katarina „Vreme umetnosti Dragutina Gostuškog. Odnos prema filozofiji i estetici Etjen Surioa”. U Srpska estetika u XX veku. Uredili Mirko Zurovac i Branislava Milijić, 137–149. Beograd: Estetičko društvo Srbije, 2000.
  • Trajković, Vlastimir. Komentari uz partituru „Dan – Četiri himne za orkestar”. Rukopis, nekatalogizovan, 2. 5. 1977.
  • Trajković, Vlastimir. „Miloje Milojević – Stota godišnjica od rođenja kompozitora”. U Miloje Milojević. Kompozitor i muzikolog. Zbornik radova, uredili Nadežda Mosusova, Roksanda Pejović, Radmila Petrović i Vlastimir Peričić, 9–38. Beograd: Udruženje kompozitora Srbije, 1986.
  • Trajković, Vlastimir. „Konzertstück za violinu i orkestar Zorana Erića”. Zvuk br. 1 (1989): 33–36.
  • Trajković, Vlastimir. „Muzička moderna Manuela de Falje”. U de Falja, Manuel. Zapisi o muzici i muzičarima. Uvodna reč i komentari Federiko Sopenja, prev. sa španskog Biljana Bukvić, 135–146. Beograd: CLIO, 2001.
  • Trajković, Vlastimir. „Thinking the Rethinking (of the Notion of ) Modernity (in Music)”. In Rethinking Musical Modernism / Muzički modernizam – nova tumačenja, edited by Dejan Despić and Melita Milin, 27–40. Belgrade: Serbian Academy of Sciences and Arts and Institute of Musicology of SASA, 2008.
  • Živković, Dragiša (ur.). Rečnik književnih termina. Beograd: Nolit, 1986.