MANASTIR KRUPA: ZADUŽBINA IZ VREMENA KRALJA MILUTINA

Sveti kralj Milutin i njegovo doba: istorija, književnost, umetnost (2023) (str. 539-558)

AUTOR(I) / AUTHOR(S): Snježana Orlović

E-ADRESA / E-MAIL: 

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/6008-065-5.539O

SAŽETAK / ABSTRACT:

Kako se navodi u zapisima nastalim u nekoliko prošlih vijekova, manastir Krupu su 1317. godine, uz pomoć kralja Milutina, osnovali monasi iz Bosanske Krupe. Materijalnu pomoć  dali  su i srpski vladari Stefan Dečanski, car Dušan i srpski despoti Brankovići. Da ovo najvjerovatnije nije samo legenda govore nam istorijske i političke prilike na ovom području, koje je bilo od velike važnosti za Nemanjiće i područje na koje je srpska država vršila uticaj. Godina 1502. biće početak viševijekovnog stradanja koje je odnijelo brojnu arhivsku građu, ali i početak niza obnova i pregradnji koje su otežale proučavanje arhitekture.

KLJUČNE REČI / KEYWORDS:

Kralj Milutin, manastir Krupa, Dalmacija, Nemanjići

LITERATURA / REFERENCES:

Neobjavljeni izvori
  • AMK Elaborat 2004: Arhiv manastira Krupe, „Elaborat – prikaz aktualnog stanja građevine i potrebni radovi obnove“ koje je 2004. godine izveo „Progring d.o.o. za projektiranje, građenje, inženjering, konzalting i trgovinu, Sinj“.
  • ASPC 1932: Arhiv Srpske pravoslavne crkve u Beogradu, Sveti arhijerejski sinod 1920–1940, 2–VIII, Eparhijskom crkvenom sudu u Šibeniku 17. 3. 1932.
  • DAZ 1831: Državni Arhiv Zadar, Spisak pokretne i nepokretne imovine manastira Krupe, 1831, fond: Spisi pravoslavne eparhije u Zadru 1762–1918, sv. 14.
  • LDK 1932: Muzej Srpske pravoslavne Crkve, Legat Dušana Kašića, 2. dio, kutije 12 i 13, Razno br. 61 i 69; dokumentacija i objavljeni radovi Dalmacija 671–704, sveska – strana 22.
Literatura
  • Aleksijević 2019: S. Aleksijević, Dela, Žitije Nikanora Bogunovića Skočića, Beograd–Šibenik: Istina.
  • Bakotić 1939: L. Bakotić, Srbi u Dalmaciji od pada Mletačke Republike do ujedinjenja, Beograd: Geca Kon.
  • Veselinović 1966: R. Veselinović, Istorija srpske crkve sa narodnom istorijom 2, Beograd: Sv. Arh. Sinod Srpske pravoslavne crkve.
  • Gabelić 1991: S. Gabelić, Ciklus arhanđela u vizantijskoj umetnosti, Beograd: SANU, Filozofski fakultet, Institut za istoriju umetnosti.
  • Zelić 1823: G. Zelić, Žitіe Gerasіma Zelića, Budim: Pismenы Kral. Unїversїteta Ungarskago.
  • Janković 2000: Đ. Janković, „Srednjovekovna kultura Srba na granici prema Zapadnoj Evropi“, Katalog – zbornik Tradicionalna kultura Srba u Srpskoj Krajini i Hrvatskoj, ur. J. Bjeladinović-Jergić, Beograd 2000, 9–21.
  • Janković 2002: Đ. Janković, „Kninska Krajina u srednjem veku – arheo- loška svedočanstva materijalne kulture“, Kninska krajina 1 (2002) 50–56.
  • Jireček 1952: J. K. Jireček, J. Radonjić, Istorija Srba 1, Politička istorija do 1537. godine, Beograd: Naučna knjiga.
  • Kajmaković 1971: Z. Kajmaković, Zidno slikarstvo u Bosni i Hercego- vini, Sarajevo: Veselin Masleša.
  • Kajmaković 1977: Z. Kajmaković, Georgije Mitrofanović, Sarajevo: Veselin Masleša.
  • Kašić i dr. 1968: D. Kašić, Anika Skovran, Episkop dalmatinski Ste- fan, i Episkop moravički Lavrentije, Manastir Krupa, Beograd: Srpska pravoslavna eparhija dalmatinska.
  • Milaš 1901: N. Milaš, Pravoslavna Dalmacija, Novi Sad: Izdavačka knjižarnica A. Pajevića.
  • Orlović 2008: S. Orlović, Manastir Krupa, Beograd–Šibenik: Isti- na.
  • Orlović 2009: S. Orlović, Manastir Dragović, Beograd–Šibenik: Istina.
  • Orlović 2015: S. Orlović, „Manastir Krka–arhitektura crkve“, Zbor- nik o Srbima u Hrvatskoj 9 (2015) 471–492.
  • Orlović 2018: S. Orlović, „Tragovi fresaka na fasadi Crkve Uspenja Presvete Bogorodice u manastiru Krupi“, rad je pročitan 6. 11. 2018. na konferenciji Umetnička baština Srba u Hrvatskoj, Zagreb 2018.
  • Panić–Surep 1966: M. Panić–Surep, „Otkriće fresaka u Krupi“, Zograf 1(A) (1966) 35.
  • Petković 1950: V. R. Petković, Pregled crkvenih spomenika kroz povesnicu srpskog naroda, Beograd: Naučna knjiga.
  • Petković 2002: S. Petković, „Freske oltarskog prostora u crkvi Je- ževici iz 1609. godine – delo Georgija Mitrofanovića“, Saopštenja 34 (2002) 249–262.
  • Petranović 1849: G. Petranović, „Manastir Krupa u Dalmaciji“, Srb- sko–dalmatinski Magazin (1849) 152–160.
  • Petranović 1861: G. Petranović, „Istoričkій datumь o M. Krupe“, Srbsko–dalmatinski magazin (1861), 236–238.
  • Radeka 1971: M. Radeka, „Prilozi o spomenicima kulture kod Srba u Sjevernoj Dalmaciji“, Almanah Srbi i pravoslavlje u Dalmaciji i Dubrovniku (1971) 157–281.
  • Savić 2000: M. Savić, Slikarstvo u srpskim crkvama sjeverne Dalma- cije: od kraja XIV do početka XX vijeka, Beograd: Zavod za udžbenike i na- stavna sredstva i Srpsko kulturno društvo Zora Knin–Beograd.
  • Stojanović 1903: LJ. Stojanović, Stari srpski zapisi i natpisi 2, Be- ograd: Srpska kraljevska akademija.
  • Strika 1930: B. Strika, Dalmatinski manastiri, Zagreb: Tiskara Merkantile.
  • Ćirković 1964: S. Ćirković, Istorija srednjevekovne bosanske drža- ve, Beograd: SKZ.
  • Čolović 2006: B. Čolović, Manastir Krka, Zagreb: Srpsko kulturno društvo „Prosvjeta“.
  • Čolović 2011: B. Čolović, Sakralna baština dalmatinskih Srba, Zagreb: Srpsko kulturno društvo „Prosvjeta“.
  • Čolović 2014: B. Čolović, Manastir Dragović, Zagreb: Srpsko kulturno društvo „Prosvjeta“.
  • Ševo 1999: LJ. Ševo, Manastir Lomnica, Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture.
  • Šematizam 1903: Šematizam pravoslavne Eparhije dalmatinske i istrijske za godinu 1903, Zadar: Štamparija Š. Artale.
  • Šematizam 1907: Šematizam pravoslavne Eparhije dalmatinske i istrijske za godinu 1907, Zadar: Štamparija Š. Artale.
  • Šuput 1984: M. Šuput, Srpska arhitektura u doba turske vlasti 1459–1690, Beograd: Filozofski fakultet, Institut za istoriju umetnosti.
  • Šuput 1991: M. Šuput, Spomenici srpskog crkvenog graditeljstva XVI–XVII veka, Beograd: Institut za istoriju umetnosti: Filozofski fakultet.