SLIKA SLOVENSKOG JADRANA I JADRANSKE OBALE U POLJSKOJ PROZI ZA DECU

Detinjstvo 2 (2025)  (str. 41-51)

AUTHOR(S) / AUTOR(I): Magdalena E. SLAVSKA

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/Childhood25.2.041S

ABSTRACT / SAŽETAK:

Slovenska obala Jadranskog mora jedna je od najpopularnijih destinacija za odmor i putovanja Poljaka. Ljubav prema ovom lepom delu Evrope traje već dugo, a tragove putovanja možemo naći u brojnim tekstovima – putopisima, dnevnicima, čak i romanima. Svoje utiske i uspomene beležili su isusovci, diplomate, naučnici i pisci. Proučavanje poljskih prikaza putovanja duž slovenske obale Jadranskog mora i po drugim delovima Balkana nije nova tema. Pisali su o tome Milica Jakubjec-Semkovova, Magdalena Boguslavska, Eugenija Prokop-Janjec, Eva Navrocka i Magdalena Polčinjska (up. Jakóbiec-Semkowowa 2016; Bogusławska 2006; Prokop-Janiec 2010; Nawrocka 2014; Połczyńska 2019). Međutim, do sada niko nije pokušao da utvrdi šta o ovom kraju govore poljski tekstovi upućeni najmlađim čitaocima. Cilj rada je da pokaže kakvu sliku slovenske obale Jadrana nude tri poljska dečja romana: Piraci z Wysp Śpiewających Adama Bahdaja, Podwodny świat Dzikiej Mrówki Andžeja Perepečka i Patka i Pepe. Tajemnica Meduzy Agate Ščepanjske. Prvi od njih objavljen je 1966, drugi 1983, a treći 2013. godine. U analizi, pažnju ću skrenuti na načine prikazivanja prostora, sličnosti i razlike između romana, kao i na motive i stereotipe za kojima su poljski pisci posezali. Namera mi je da pokažem kako se slika slovenskog Jadrana u poljskoj književnosti za decu menjala tokom vremena.

KEYWORDS / KLJUČNE REČI:

književnost za decu, avanturističko-putopisni roman, Jadran, Jadranska obala, pejzaži, stereotipi

REFERENCES / LITERATURA:

  • Bahdaj, Adam, Anna Horodecka. Rozmowa z Adamem Bahdajem – laureatem plebiscytu „Orlego Pióra”. Płomyk, 53 (1970): 522–523.
  • Bachelard, Gaston. Wyobraźnia poetycka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.
  • Bogusławska, Magdalena. Wyprawy do źródeł czasu. Obraz Czarnogóry w polskich relacjach podróżniczych z XIX wieku. Petar Bunjak (ur.), 110 godina polonistike u Srbiji. Beograd: Slavističko društvo Srbije, 2006, 277–285.
  • Chęcińska, Urszula. Dzieciństwo i przestrzeń morza w literaturze. Paralele szczecińskie. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 1998.
  • Czabanowska-Wróbel, Anna, Krystyna Zabawa (ur.), Żywioły w literaturze dziecięcej. Woda. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017.
  • Dziuba, Jolanta, Regina Wyżkiewicz-Maksimow (ur.), Slawistyka z widokiem na morze. Sopot: Wydawictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2020.
  • Jakóbiec-Semkowowa, Milica. Bałkański tygiel kultur i konfesji w dziewiętnastowiecznych relacjach polskich podróżników. Slavica Wratislaviesia, CLXII (2016): 7–23.
  • Jędrzejczyk, Olgierd. Przygody nad Jadranem. Gazeta Krakowska, 19/125 (1966): 5.
  • Kamińska, Nelly. Początek września i już milion Polaków w Chorwacji, 2024. 13. 1. 2025.
  • Koziołek, Krystyna. Przemiany literatury przygodowej dla dzieci i młodzieży. Od powieści podróżniczej do kryminału i horroru. Krystyna Heska-Kwaśniewicz (ur.), Literatura dla dzieci i młodzieży (po 1980 roku), vol. 1. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2008, 180–194.
  • Nawrocka, Ewa. Maria Dąbrowska w Jugosławii. Białostockie Studia Literaturoznawcze, 5 (2014): 195–201.
  • Olszewska, Agata. Zmarł Andrzej Perepeczko – marynarz, prozaik, autor słynnej serii „Dzika Mrówka”. 2023. 13. 1. 2025.
  • Pearson, S. Carol. Nasz wewnętrzny bohater, czyli sześć archetypów, według których żyjemy. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 1995.
  • Połczyńska, Magdalena. Who is Observing and Who Describing? Travels to the Slavic Lands by Aleksander Sapieha. Katrina O’Loughlin, Ana Šverko, Elke Katharina Wittich (eds.), Discovering Dalmatia. Dalmatia in travelogues, pictures and photographs. Zagreb: Institut za povijest umjetnosti, 2019, 140–167.
  • Prokop-Janiec, Eugenia. Polskie podróże po Słowiańszczyźnie. Krzysztof Stępnik, Monika Gabryś (ur.), Południowa Słowiańszczyzna w literaturze polskiej XIX i XX wieku. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2010, 11–23.
  • Rogowicz, Kamila. Podróż za (nie)jeden uśmiech. Dziecięcy reportaż podróżniczy w literaturze i nowych mediach. Karolina Jędrych, Danuta Krzyżyk, Magdalena Ochwat, Małgorzata Wójcik-Dudek (ur.), Przestrzenie spotkania. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018, 323–329.
  • Rybicka, Elżbieta. Sensoryczna geografia literacka. Elżbieta Konończuk, Elżbieta Sidoruk (ur.), Przestrzenie geo(bio)graficzne w literaturze. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2015, 41–62.
  • Schafer, Raymond Murray. Muzyka środowiska. Res Facta, 9 (1982): 288–315.
  • Skotnicka, Gertruda. Na marginesie kilku wznowień. Nowe Książki, 29/1 (1977): 12.
  • Skotnicka, Gertruda. Znaczenie baśni regionalnych na przykładzie tekstów o morzu i wybrzeżu. Halina Skrobiszewska (ur.), Baśń i dziecko. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1978, 90–109.
  • Skotnicka, Gertruda. Wędrówki ku morzu i wybrzeżu w gdańskiej prozie współczesnej dla dzieci i młodzieży 1945–1975. Andrzej Bukowski (ur.), Literatura gdańska i ziemi gdańskiej w latach 1945–1975. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979, 88–117.
  • Skotnicka, Gertruda. Stan i potrzeby badań nad polską literaturą dla dzieci i młodzieży o tematyce morskiej. Edmund Kotarski (ur.), Problemy polskiej literatury marynistycznej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982, 167–179.
  • Skotnicka, Gertruda. Powieść podróżniczo-przygodowa. Barbara Tylicka, Grzegorz Leszczyński (ur.), Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, 320–322.
  • Skrobiszewska, Halina. Wakacje i sprawy poważne. Nowe Książki, 18/15 (1966): 910– 911.
  • Szymkowska, Jadwiga. Edukacja morska w literaturze dla dzieci i młodzieży (w latach 1918–1939). Koszalińskie Studia i Materiały, 1 (1975): 148–162.
  • Szymkowska, Jadwiga. Dzieci i bursztyn. Pomerania, 11/12 (1980): 54–56.
  • Szymkowska-Ruszała, Jadwiga. Fantastyka i świat wartości w dwudziestowiecznej literaturze marynistycznej dla dzieci. Nautologia, 2 (1984): 37–49.
  • Uljasz, Adrian. Walory rozrywkowe oraz wychowawcze literatury sensacyjno-detektywistycznej i przygodowej dla dzieci na przykładzie twórczości Adama Bahdaja. Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media, 4/23 (2016): 135–161.
  • Ungeheuer-Gołąb, Alicja. Obraz morza w polskiej liryce dziecięcej. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria, 11 (2011): 210–223.
  • Wilczak, Jagienka. Jak wakacje, to w Chorwacji, 2018. 13. 1. 2025.