AUTOR(I): Branko A. Ilić
E-ADRESA: brail@live.com
DOI: 10.46793/Uzdanica18.1.053I
SAŽETAK:
U radu se polazi od žanrovskog definisanja homodijegetičkog romana pripovedne vrste zasnovane na specifičnom položaju naratora u tekstu. Ukazuje se na značajnu ulogu Borislava Pekića kao autora koji, zajedno sa Danilom Kišom, učestvuje u preobražaju modernističke srpske književnosti tokom šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog veka. Posebno se analizira karakteristični narativni submodel korišćen u svim Pekićevim ranim tekstovima – homodijegetički pripovedač koji u ravni prikazanog sveta zapisuje sopstveno kazivanje. Na primeru Hodočašća Arsenija Njegovana, prvog u nizu od četiri autorova homodijegetička romana, ispituju se implikacije primenjene narativne strategije pronađenog rukopisa. Interpretacija ostvarenih efekata pripovednog postupka, kao i složenost značenja ovog teksta, ukazuju na autorovo suprotstavljanje modernističkoj umetničkoj paradigmi dominantnoj u srpskoj književ- nosti pomenutog perioda. Analiza primenjenih narativnotehničkih rešenja u romanu otkriva da inverzija podrazumevanog odnosa između teksta i stvarnosti predstavlja ključni element Pekićevog postmodernog stvaralačkog pristupa.
KLJUČNE REČI:
homodijegetički roman, Borislav Pekić, homodijegetičko pripove- danje, postmoderna srpska književnost, Hodočašće Arsenija Njegovana, narativna stra- tegija, roman u prvom licu, srpski roman
LITERATURA:
IZVORI
Pekić (2010): B. Pekić, Hodočašće Arsenija Njegovana, Beograd: Evro-Giunti.
Pekić (1970): B. Pekić, Kada pišem, imam utisak da samo iznova režiram neki stari tekst, Književna kritika, I, 1, 103‒108.
LITERATURA
Batler (2012): K. Batler, Postmodernizam: Sasvim kratak uvod, Beograd: Službeni glasnik.
Vladušić (2013): S. Vladušić, Zašto Pekić ovde i sada, Letopis Matice srpske, god. 189. knj. 491, sv. 4, Novi Sad: Matica srpska, 445‒446.
Ženet (1983): G. Genette, Narrative Discourse: An Essay in Method, Ithaca, New York: Cornell University Press.
Ženet (1991): G. Genette, Introduction to the Paratext, New Literary History, 22 (2), (Spring, 1991), Johns Hopkins University Press, 261‒272.
Ilić (2015): B. Ilić, Motiv dvojnika u srpskom homodijegetičkom romanu
–Derviš i smrt Meše Selimovića, u: M. Kovačević (ur.), Naukai sloboda: zbornik radova, Filozofski fakultet Univerziteta u Istočnom Sarajevu, knj. 9, tom 1/2, 729‒745.
Ilić (2019): B. Ilić, Roman Grozdane Olujić Preživeti do sutra u okru- ženju srpskog posleratnog modernizma, Uzdanica, časopis za jezik, književnost i pedagoške nauke, XVI/1, Jagodina: Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kra- gujevcu, 105‒117.
Ilić (2020): B. Ilić, Trideset godina iz života Milana Narandžića – prvi srpski homodijegetički roman, Uzdanica, časopis za jezik, književnost i pedago- ške nauke, XVII/1, Jagodina: Fakultet pedagoških nauka Univerziteta u Kragujevcu, 55‒51.
Jeremić (2007): LJ. Jeremić, O srpskim piscima, Beograd: Srpska književna zadruga.
Jerkov (1991): A. Jerkov, Od modernizma do postmoderne: Pripovedač i poeti- ka, priča i smrt, Priština: Jedinstvo ‒ Gornji Milanovac: Dečje novine.
Marčetić (2003): A. Marčetić, Figure pripovedanja, Beograd: Narodna knjiga / Alfa.
Palavestra (2012): P. Palavestra, Posleratna srpska književnost 1945‒1970. i njena istorija, Beograd: Službeni glasnik.
Pantić (1999): M. Pantić, Modernističko pripovedanje, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Pantić (2007): M. Pantić, GrađanskiromanB. Pekića, preuzeto 4. 2. 2021. sa http://www.borislavpekic.com/2007/10/graanski-roman-b-pekia-1-deo.html.
Pijanović, Jerkov (2009): P. Pijanović, A. Jerkov (ur.), Poetika Borislava Pekića: Preplitanje žanrova, Beograd: Institut za književnost i umetnost, Slu- žbeni glasnik.
Ruse (1995): Ž. Ruse, Narcis romanopisac: ogled o prvom licu u romanu, Srem- ski Karlovci – Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.
Solar (2010): M. Solar, Kako govoriti o postmodernizmu u književnosti?, Ukus, mitovi i poetika, Beograd: Službeni glasnik.
Felan (2005): J. Phelan, Living to tell about it: a rhetoric and ethics of character narration, Ithaca and London: Cornell University Press.
Flaker (2011): A. Flaker, Period, stil, žanr, Beograd: Službeni glasnik.
Džejmson (1985): F. Džejmson, Postmodernizam ili kulturna logika kasnog kapitalizma, Treći program, 64/I, Beograd: Radio Beograd, 181‒227.