AUTOR(I): Sergej P. Beuk, Jana M. Aleksić
E-ADRESA: sergej.beuk@domomladine.org, tiamataleksic@gmail.com
DOI: 10.46793/LIPAR72.065B
SAŽETAK:
U radu poglavlje „Veliki inkvizitor” u romanu Braća Karamazovi posmatramo kao književno polje u kojem se odvija sučeljavanje dominantnog diskursa Moći, crkvene elite, čiji je zastupnik Veliki inkvizitor, i subverzivnog diskursa tišine, kao diskursa Istine, čiji je nosilac figura Hrista. Inicijalno smatrajući da je „poema” eminentan tekst kulture, u kojem je apsorbovan popriličan broj tekstualnih tragova, pre svega Svetog pisma, odgonetamo kako je izgrađen lik Velikog inkvizitora iz generičko-hermeneutičkog ugla. To podrazumeva kontekstualni teološki, (inter)tekstualni i semantički okvir. U centralnom delu fokus naše analize su mehanizmi kojima institucije moći kontrolišu subverzivne elemente i vidove njihove pobune iz perspektive novog istorizma. Na kraju rada ukazujemo na istorijske i civilizacijske implikacije antagonistički koncipiranog narativa o problemu čovekove slobode, delovanja i sprovođenja moći u istoriji i, tome sledstveno, ustrojstva (savremenog) sveta.
KLJUČNE REČI:
tekst, kultura, društvo, istorija, književno polje, moć, vlast, volja, sloboda, Istina
LITERATURA:
Bahtin 1967: M. Bahtin, Problemi poetike Dostojevskog, prevela Milica Nikolić, Beograd: Nolit.
Berđajev 1982: N. Berđajev, Nova religijska svest i društvena realnost. Pogled na svet M. Dostojevskog, preveo Mirko Đorđević, Beograd: Beogradski izdavačko grafički zavod.
Blaženi Dijadoh Fotijski 2009: Ukazivanje o krajnjoj granici ili o vrhuncu osnovnih vrlina, u: Dobrotoljublje, Tom III, Beograd: Zadužbina Svetog manastira Hilandara.
Grinblat 2003: S. Grinblat, Kolanje društvene energije, prevod Zdenko Lešić, u: Zdenko Lešić, Novi istoricizam i kulturni materijalizam, Beograd: Narodna knjiga – Alfa, 75–103.
Grinblat 2004: S. Grinblat, Kultura, prevod Vladimir Gvozden, Zlatna greda: list za književnost, umetnost, kulturu i mišljenje, Novi Sad, god. 4, br. 37, nov. 2004, 40–43.
Dostojevski 1988: F. M. Dostojevskog, Braća Karamazovi I, preveo Milosav Babović, Beograd: Izdavačka radna organizacija „Rad”.
Dostojevski 2002: F. M. Dostojevskog, Legenda o Velikom inkvizitoru: tumačenja, preveli Petar Bunjak, Jovan Maksimović, Milan Čolić, Mirko Đorđević, Podgorica – Banja Luka: CID – Romanov.
Lešić 2003: Z. Lešić, Novi istoricizam i kulturni materijalizam, Beograd: Narodna knjiga – Alfa.
Milisavljević 2010: V. Milisavljević, Zadržavanje apokalipse: katechon i Veliki inkvizitor, Kragujevac, Nasleđe, god. 7, br. 16, 2010, 21–36.
Montrouz 2003: L. A. Montrouz, Poetika i politika kulture, prevod Zdenko Lešić, u: Zdenko Lešić, Novi istoricizam i kulturni materijalizam, Beograd: Narodna knjiga – Alfa, 104–134.
Flaš 2018: F. Kurt, Đavo i njegovi anđeli, prevod Mirjana V. Popović, Beograd: Laguna.
Fuko 1997: M. Fuko, Nadzirati i kažnjavati: Nastanak zatvora, prevela Ana A. Jovanović, Sremski Karlovci – Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.
Fuko 2007: M. Fuko, Poredak diskursa: Pristupno predavanje na Koled de Fransu (1970), prevod Dejan Aničić, Loznica: Karpos.
Fuko 2012: M. Fuko, Moć/znanje: Odabrani spisi i razgovori 1972–1977, prevela Olja Petronić, Novi Sad: Mediterran Publishing.
Defoe 2012: D. Defoe, The History of the Devil: As Well Ancient as Modern, Auckland: The Floating Press.
Fruchtenbaum 2005: A. G. Fruchtenbaum, Satanology: The Doctrine of Satan, San Antonio: Ariel Ministries.
Calvin 2013: J. Calvin, Calvin’s Complete Commentary on the Bible, Harrington: Delmarva Publications Inc.
Koskenniemi; Fröhlich, 2013: E. Koskenniemi, I. Fröhlich, Evil and the Devil, London/New York: T & T Clark.
Parrott 2011: C. L. Parrott, Religion: Man’s Creation, Lucifer’s Lie, Bloomington: Xlibris Corporation.
Yoder 1994: J. H. Yoder, The Politics of Jesus: Vicit Agnus Noster, Grand Rapids: Wm. Eerdmans Publishing.