AUTOR(I): Katarina G. Rasulić, Mirjana M. Mišković-Luković
E-ADRESA: sulic@fil.bg.ac.rs, mirjanamiskovic@yahoo.co.uk
DOI: 10.46793/LIPAR72.011R
SAŽETAK:
U radu se porede dva prominentna pristupa metafori u savremenoj nauci o jeziku: kognitivnolingvistički, oličen u teoriji pojmovnih metafora (Lejkof i Džonson 1980 [20032]), i kognitivnopragmatički, oličen u teoriji relevancije (Sperber i Vilson 1986 [19952]). Premda su oba kognitivnog usmerenja, ovi pristupi metafori se u literaturi generalno tretiraju ili potpuno razdvojeno ili kao sukobljeni. Pokušaji sistematičnijeg sameravanja njihovih sličnosti i razlika zasad su malobrojni i inkliniraju jednom, odnosno drugom teorijskom okviru.
Cilj ovog rada je da tačke dodira i razmimoilaženja posmatranih pristupa osvetli izbalansirano, uzimajući u obzir i teorijski i analitički plan, te da ukaže na potrebu objedinjavanja konvergentnih nalaza u svrhu celovitijeg sagledavanja funkcionisanja metafore u kogniciji i komunikaciji.
U teorijskom delu, rad sadrži sintetički i kritički prikaz oba pristupa, pri čemu se skicira interpretativna verzija kognitivnopragmatičkog modela kao način prevazilaženja veštački nametnute asocijativno-inferencijalne kontroverze u kognitivnolingvističkim naspram kognitivnopragmatičkih istraživanja. Analitički deo rada usredsređuje se na ilustrativne primere iz srpskog jezika u kojima se očituju različiti aspekti metaforičkog značenja, a koji se naporedo razmatraju iz kognitivnolingvističke, odnosno kognitivnopragmatičke perspektive. U komparativnoj analizi se pritom ističu linije prožimanja i celishodnost teorijsko-metodološkog dijaloga dvaju pristupa.
KLJUČNE REČI:
kognitivna lingvistika, kognitivna pragmatika, pojmovne metafore, jezičke metafore, srpski jezik
LITERATURA:
Barton-Roberts 2007: N. Burton-Roberts, Varieties of semantics and encoding, in: Burton-Roberts (ed), Pragmatics, Houndmills: Palgrave MacMillan, 90–114.
Barton-Roberts 2007: N. Burton-Roberts (ed), Pragmatics, Houndsmill: Palgrave Macmillan.
Vilson 2011: D. Wilson, Parallels and Differences in the Treatment of Metaphor in Relevance Theory and Cognitive Linguistics, Cracow: Studia Linguistica Universitatis Cracoviensis, 128, Cracow, 195–213. [Berlin: InterculturalPragmatics 8/2, Berlin, 177–196].
Vilson i Kraston 2006: D. Wilson, R. Carston, Metaphor, Relevance and the ‘Emergent Property’ Issue, Oxford: Mind and Language 21/3, Oxford, 404–433.
Vilson i Karston 2007: D. Wilson, R. Carston, Relevance, inference and ad hoc concepts, in: N. Burton-Roberts (ed), Pragmatics, Houndsmill: Palgrave Macmillan, 230–259.
Dejvis i Gilon (2004): S. Davis, B. S. Gillon, Linguistics and Psychology, in: S. Davis, B. S. Gillon (eds), Semantics: A reader, Oxford: Oxford University Press, 9–21.
Gešler 2007: J. Goeschler, Metaphors in cognitive and neurosciences: Which impact have metaphors on scientific theories and models? Metaphorik.de 12, 7–20.
Gibs 2008: R. W. Gibbs (ed), The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought, Cambridge: Cambridge University Press.
Gibs 2017: R. W. Gibbs, Metaphor Wars: Conceptual Metaphors in Human Life, Cambridge: Cambridge University Press.
Gibs i Tendal 2011: R. W. Gibbs, M. Tendahl, Coupling of metaphoric cognition and communication: A reply to Deirdre Wilson, Berlin: Intercultural Pragmatics, 8/4, Berlin, 601–609.
Grajs 1989: H. P. Grice, Studies in the Way of Words, Cambridge (MA): Harvard University Press.
Grejdi 1997: J. Grady, Theories are buildings revisited, Berlin: Cognitive Linguistics, 8, Berlin, 267–290.
Grejdi 1999: J. Grady, A typology of motivation for conceptual metaphor: correlation vs. resemblance, in: R. W. Gibbs, G. J. Steen (eds), Metaphor in Cognitive Linguistics, Amsterdam: John Benjamins, 79–100.
Grejdi i dr. 1999: J. Grady, T. Oakley, S. Coulson, Blending and metaphor, in: R. Gibbs, G. J. Steen (eds), Metaphor in Cognitive Linguistics, Amsterdam: John Benjamins, 101–12
Dejnan 2005: A. Deignan, Metaphor and Corpus Linguistics, Amsterdam: John Benjamins.
Karston 2002: R. Carston, Thoughts and Utterances: The Pragmatics of Explicit Communication, Oxford: Blackwell.
Kevečeš 2002 [20102]: Z. Kövecses, Metaphor: A Practical Introduction, Oxford/New York: Oxford University Press.
Klikovac 2004: D. Klikovac, Metafore u mišljenju i jeziku, Beograd: XX vek.
Klikovac 2008: D. Klikovac, Šta je to metafora?, Beograd: Književnost i jezik, 55 (1/2), Beograd, 57–76.
Koler 2004: V. Koller, Businesswomen and war metaphors: ‘possessive, jealous and pugnacious?’ Wiley Online Library: Journal of Sociolinguistics, 8/1, 3–22.
Lejkof 1993: G. Lakoff, The contemporary theory of metaphor, in: A. Ortony (ed), Metaphor and Thought, 2nd edition, Cambridge: Cambridge University Press, 202–251.
Lejkof 2008: G. Lakoff, The neural theory of metaphor, in: R. W. Gibbs (ed), The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought, Cambridge: Cambridge University Press, 17–38.
Lejkof i Tarner 1989: G. Lakoff, M. Turner, More Than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor, Chicago: University of Chicago Press.
Lejkof i Džonson 1980 [20032]: G. Lakoff, M. Johnson, Metaphors We Live By, Chicago: Chicago University Press.
Lejkof i Džonson 1999: G. Lakoff, M. Johnson, Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought, New York: Basic Books.
MetBib: A. Barcelona, Ruiz de Mendoza Ibáñez (eds), Bibliography of Metaphor and Metonymy online.
Mišković-Luković 2006: M. Mišković-Luković, Semantika i pragmatika iskaza: markeri diskursa u engleskom jeziku, Beograd: Filološki fakultet.
Mišković-Luković 2008: M. Mišković-Luković, Constructing a national identity: The politics of representation in the Serbian public discourse, in: F. H. van Eemeren, C. Williams and I. Z. Zagar (eds), Understanding Argumentation: Work in Progress, Amsterdam: Sic Sat-Rozenberg, 193–204.
Mišković-Luković 2009: M. Mišković-Luković, Is there a chance that I might kinda sort of take you out to dinner? The role of the pragmatic particles kind of and sort of in utterance interpretation, Amsterdam: Journal of Pragmatics 41/3, Amsterdam, 602–625.
Mišković-Luković 2013: M. Mišković-Luković, Od fikcije ka realnosti: leksika kao osnova za generiranje stereotipa, u: B. Mišić Ilić i V. Lopičić (ured.), Jezik, književnost, vrednost: jezička istraživanja, Niš: Filozofski fakultet, 47–63.
Mišković-Luković 2014: M. Mišković-Luković, Doslovno i figurativno značenje: pragmatičke perspektive, u: M. Kovačević (ured.), Srpski jezik, književnost, umetnost, knj. I, Višeznačnost u jeziku, Kragujevac: Filološko- umetnički fakultet, 345–355.
Mišković-Luković 2015: M. Mišković-Luković, Pragmatika, Kragujevac: Filološko-umetnički fakultet.
Muzolf i Cinken 2009: A. Musolff, J. Zinken (eds), Metaphor and Discourse,
Basignstoke/New York: Palgrave Macmillan.
Ortoni 1979 [19932]: A. Ortony (ed), Metaphor and Thought, Cambridge: Cambridge University Press.
Panter i Tornburg 2007: K-U. Panther, L. Thornburg, Metonymy, in: D. Geeraerts, Cuyckens (eds), The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics, Oxford: Oxford University Press, 236–263.
Pragglejaz grupa 2007: Pragglejaz Group, MIP: A method for identifying metaphorically used words in discourse, Taylor and Francis Group/Online: Metaphor and Symbol, 22/1, Taylor and Francis Group/Online, 1–39.
Rasulić 2004: K. Rasulić, Jezik i prostorno iskustvo, Beograd: Filološki fakultet.
Rasulić 2008: K. Rasulić, On the conceptualization of the European Union across EU boundaries, in: K.Rasulić, I. Trbojević Milošević (eds), ELLSSAC Proceedings – International Conference English Language and Literature Studies: Structures across Cultures, Vol. 1, Belgrade: Faculty of Philology, 315–327.
Rasulić 2010: K. Rasulić, Aspekti metonimije u jeziku i mišljenju, Beograd: THEORIA, LIII/3, Beograd, 49–70.
Rasulić 2015: K. Rasulić, Hiding behind Bologna: Metonymy, metaphor and conceptual blurring in the Bologna process discourse, Kragujevac: Nasleđe, 12/32, Kragujevac, 37–50. [Special Issue: M. Mišković-Luković, B. Vlašković Ilić (eds), English Language and Literature: Contemporary Perspectives].
Rasulić 2017a: K. Rasulić, A Metaphor Biangle, in: R. W. Gibbs, G. J. Steen (eds),
Metaphor and the Social World, 7/1, Amsterdam: John Benjamins, 130–151.
Rasulić 2017b: K. Rasulić, Shakespeare on the shelf, blue helmets on the move: Human-related metonymic conceptualization in English and Serbian, in: A. Athanasiadou (ed), Studies in Figurative Thought and Language, Amsterdam: John Benjamins, 199–229.
Rasulić /u štampi/: K. Rasulić, Turning the heart into a neighbour: (Re)framing Kosovo in Serbian political discourse, in: M. Huang, L-L. Holmgreen (eds), The Language of Crisis: How Metaphors and Frames Construct Crisis Discourse, Amsterdam: John Benjamins, 111–135.
Rasulić i Klikovac 2014: K. Rasulić, D. Klikovac (ured. i red. prev.), Jezik i saznanje. Hrestomatija iz kognitivne lingvistike, Beograd: Filološki fakultet.
Riči 2003: L. D. Ritchie, “argument is war“ – Or is it a game of chess? Multiple meanings in the analysis of implicit metaphors, Taylor and Francis Group/Online: Metaphor and Symbol, 18/2, Taylor and Francis Group/Online, 125–146.
Svitser 1990: E. Sweetser, From Etymology to Pragmatics: Metaphorical and Cultural Aspects of Semantic Structure, Cambridge: Cambridge University Press.
Semino 2008: E. Semino, Metaphor in Discourse, Cambridge: Cambridge University Press.
Semino i Demjen 2017: E. Semino, Z. Demjén (eds), The Routledge Handbook of Metaphor and Language, London/New York: Routledge.
Simeon (1969): R. Simeon, Enciklopedijski rječnik lingvističkih naziva, Zagreb: Matica hrvatska.
Sperber i Vilson 1986 [19952]: D. Sperber, D. Wilson, Relevance: Communication and Cognition, Oxford: Blackwell.
Sperber i Vilson 2008: D. Sperber, D. Wilson, A Deflationary Account of Metaphors, in: R. Gibbs (ed), The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought, Cambridge: CUP, 84–105.
Stever 2010: H. Stöver, Metaphor and Relevance Theory: A New Hybrid Model (unpublished PhD Dissertation, University of Bedfordshire).
Sten 2017: G. Steen, Deliberate metaphor theory: Basic assumptions, main tenets, urgent issues, Berlin: Intercultural Pragmatics, 14/1, Berlin, 1–24.
Sten i dr. 2010: G. J. Steen, A. G. Dorst, J. B. Herrmann, A. A. Kaal, T. Krennmayr, Pasma, A Method for Linguistic Metaphor Identification: From MIP to MIPVU, Amsterdam: John Benjamins.
Tejlor 1989 [20033]: J. R. Taylor, Linguistic Categorization: Prototypes in Linguistic Theory, Oxford: Clarendon Press/OUP.
Tendal 2009: M. Tendahl, A Hybrid Theory of Metaphor: Relevance Theory and Cognitive Linguistics, Basignstoke: Palgrave Macmillan.
Tendal i Gibs 2008: M. Tendahl, R. W. Gibbs, Complementary perspectives on metaphor: Cognitive linguistics and relevance theory, Amsterdam: Journal of Pragmatics, 40, Amsterdam, 1823–1864.
Fokonije i Tarner 1998: G. Fauconnier, M. Turner, Conceptual integration networks, Wiley Online Library: Cognitive Science, 22, Wiley Online Library, 133–187
Fokonije i Tarner 2002: G. Fauconnier, M. Turner, The Way We Think: Conceptual Blending and The Mind’s Hidden Complexities, New York: Basic Books.
Hampe 2005: B. Hampe (ed), From Perception to Meaning: Image Schemas in Cognitive Linguistics, Berlin: Mouton de Gruyter.
Čarteris-Blek 2004: J. Charteris-Black, Corpus Approaches to Critical Metaphor Analysis, Basignstoke: Palgrave Macmillan.
Džonson 1987: M. Johnson, The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason, Chicago: University of Chicago Press