Nasleđe 60 (2025) [183-194]
AUTOR(I) / AUTHOR(S): Aleksandra D. Matić
DOI: 10.46793/NasKg2560.183M
SAŽETAK /ABSTRACT:
Predmet rada su folklorni obrasci žena ratnica i osvetnica preoblikovani u poeziji srpskog romantizma. Analizom romantičarskih pesama, kao i uvidom u usmenoknjiževne sfere iz kojih je obrazac preuzet i dekontekstualizovan, uočeno je da se figura žene ratnice, delije devojke, i osvetnice neretko ponavlja u novom poetičkom i žanrovskom kontekstu, ali se i dovodi do krajnjih granica transformacije, pre svega usled nemogućnosti vraćanja u sferu ženskog identiteta. Na taj način se prati i rodna perspektiva usmenog teksta i književnog teksta, odnosno prisustvo i (dez) integracija „ženskog načela” u predočenom sižejnom modelu. Dok folklorni obrazac potvrđuje tzv. žensko načelo, zahtevajući tek privremeno samoponištavanje, negaciju sopstva, ženskosti, da bi se iz njega izrodio novi identitet, dotle je na horizontu romantičarskog stvaralaštva takav povratak varijabilan u zavisnosti od žanrovskih i poetičkih postavki.
KLJUČNE REČI / KEYWORDS:
delija devojka, žena, folklor, romantizam, ratnica, osvetnica, rod
LITERATURA/ REFERENCES:
- Brajović 2007: T. Brajović, Identičnorazličito: komparativno–imagološkiogled, Beograd: Geopoetika
- Garonja 2014b: S. Garonja, „Ženski likovi/tipovi naše narodne epike u člancima i besedama Laze Kostića”, Promišljanja tradicije, ur.
- Boško Suvajdžić, Beograd: IKUM, 659–669.
- Garonja 2023: S. Garonja, Od crvenokose boginje do slepih pevačica, Novi Sad: Prometej.
- Darmanović 2016: K. Darmanović, Tipologija i funkcije ženskih likova u epskim pesmama Vukove zbirke, Novi Sad: Filozofski fakultet,
- Drakulić 2018: N. Drakulić, Delija devojka u srpskoj usmenoj epici, Filolog: časopis za jezik, književnost i kulturu, 9 (18), 430–451.
- Zmaj 1882: J. Jovanović Zmaj, Pevanija, Novi Sad: Srpska štamparija Dra Svetozara Miletića.
- Ivanić 1976: D. Ivanić, Srpska pripovijetka između romantike i realizma, Beograd: Institut za književnost i umetnost.
- Jakšić 1862: Đ. Jakšić, „Mučenica”, Danica, God. 3, broj 11, 172–177.
- Jakšić 1862b: Đ. Jakšić, „Neverna Tijana”, Danica, God. 3, broj 16, 254–256.
- Jakšić 1931: Đ. Jakšić. Celokupna dela, knj. 1, Beograd: Narodna prosveta.
- Kaler 2009: Dž. Kaler, Teorijaknjiževnosti (sasvimkratakuvod), Beograd: Službeni glasnik.
- Kašanin 1968: M. Kašanin, Sudbine i ljudi: ogledi o srpskim piscima, Beograd: Prosveta.
- Kostić 1984: L. Kostić, Knjiga o Zmaju, Beograd: Prosveta.
- Krnjević 1992: H. Krnjević, Vekovita jabuka Laze Kostića, Novi Sad: Matica srpska; Beograd: Institut za književnost i umetnost.
- Medenica 1965: R. Medenica, Banović Strahinja u krugu varijanata i tema o neveri žene u narodnoj epici, Beograd: SANU.
- Mijić 2012: I. Mijić, „Postoji li rodna perspektiva u bajci?”, Detinjstvo: časopis o književnosti za decu, god. 38, br. 1, 65–72.
- Milošević Đorđević 1990: N. Milošević Đorđević, Kosovska epika, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
- Nestorović 2007: Z. Nestorović, Bogovi, ljudi i carevi: tragički junak u srpskoj drami XIX veka, Čigoja štampa, Beograd.
- Pandurević 2011: J. Pandurević, O epskim ratnicama i hajdučicama ili O igri identiteta u srpskoj narodnoj epici, Srpski jezik, književnost, umetnost: zbornik radova sa V međunarodnog naučnog skupa održanog na Filološko-umetničkom fakultetu u Kragujevcu, (29–30. X 2010). Knj. 2, Žene: rod, identitet, književnost, 21–31.
- Popović 1972: M. Popović, Istorija srpske književnosti, Romantizam 2, Beograd: Nolit.
- Popović 1999: T. Popović, Srpska romantičarska poema, Beograd: Institut za književnost i umetnost.
- Prac 1956: M. Praz, The Romantic Agony, New York: Meridian Books.
- SNP II: V. S. Karadžić, Srpske narodne pjesme. Knj. 2: u kojoj su pjesme junačke najstarije, Beč: Štamparija Jermenskog manastira, 1845.
- SNP III: V. S. Karadžić, Srpske narodne pjesme. Knj. 3: u kojoj su pjesme junačke srednjijeh vremena, Beč: Štamparija Jermenskoga manastira, 1846.
- Čajkanović 1973: V. Čajkanović, Mit i religija u Srba, Beograd: SKZ.