KOMENTARSKI DISKURS U STIHOVIMA „LIRIKE ITAKE“ I „ITAKE I KOMENTARA“

 Nasleđe 60 (2025) [159-169]

AUTOR(I) / AUTHOR(S): Sofija D. Filipov Radulović

Download FullPdf    

DOI: 10.46793/NasKg2560.159FR

SAŽETAK /ABSTRACT:

Komentarski diskurs u zbirci Itaka i komentari nije određen samo komentarima pridodatim stihovima već ovi komentari ističu jednu odliku same zbirke koja je, na drugi način, postojala i u njenom prvom izdanju, pre ove radikalne transformacije. Komentari postoje i u samim stihovima a pesme „Prolog” i „Epilog”, koje su okruživale pesnikovu zbirku iz 1919. godine, nalaze se komentarskom položaju. One su najsnažnije poetički označene, a zahvaljujući njihovom paratekstualnom značaju i pesme koje se nalaze između njih dobijaju novu (meta)poetičku dimenziju. Od lirskog subjekta koji kazuje da peva malo nove pesme i objavljuje snažan modernistički zahtev za nečim novim do proglasa da će se udariti u sasvim nove žice poetika, odnosno, nova poetika implicitno postaje centralni motiv zbirke. U tom kontekstu pesma „Sumatra”, koja nije bila deo Lirike, ali jeste u zbirci iz 1959. godine, postaje sama po sebi poetički komentar na Liriku Itake, i bez svog čuvenog „Objašnjenja”, te je nužno ponovo razmotriti njeno mesto i komentarski značaj u okviru Itake i komentara.

KLJUČNE REČI / KEYWORDS: 

Miloš Crnjanski, Lirika Itake, Itaka i komentari, modernizam, sumatraizam, komentar, autopoetika

LITERATURA/ REFERENCES:

  • Andonovska 2014: B. Andonovska, Ako se još jednom setim: književno pamćenje i zbirka-opus Odnemiladonedraga M. Dedinca, u: S. Jaćimović, S. Šeatović Dimitrijević (red.), PoezijaipoetikaMilanaDedinca: zbornikradova, Beograd: Institut za književnost i umetnost, 169–203, [orig.] Andonovska 2014: B. Andonovska, Ako se još jednom setim: književno pomćenje i zbirka-opus Od nemila do nedraga M. Dedinca, u: S. Jaćimović, S. Šeatović Dimitrijević (red.), Poezija i poetika Milana Dedinca: zbornik radova, 169–203.
  • Andrić 2016: I. Andrić, Ex Ponto, Nemiri, Lirika, Beograd: Sezam Book.
  • Bart 1971: R. Bart, Kritika i istina, u: Književnost. Mitologija. Semiologija, Beograd: Nolit.
  • But 1976: V. But, Retorika proze, Beograd: Nolit.
  • Crnjanski 1993: M. Crnjanski, Lirika, Beograd: Zadužbina Miloša Crnjanskog, Beogradski izdavačko-grafički zavod, Srpska književna zadruga; Lausanne:
  • Editions L’age d’homme. [orig.] Crnjanski 1993: M. Crnjanski, Lirika, Beograd: Zadužbina Miloša Crnjanskog, Beogradski izdavačkografički zavod, Srpska književna zadruga; Lausanne: Editions L’age d’homme.
  • Književnost, umetnost, Beograd: Zadužbina Miloša Crnjanskog, Beogradski izdavačko-grafički zavod, Srpska književna zadruga; Lausanne: Editions L’age d’homme, 18–23.
  • Crnjanski 1999: M. Crnjanski, Za slobodni stih, Eseji i članci I: Književnost i umetnost, Beograd: Zadužbina Miloša Crnjanskog, Beogradski izdavačko-grafički zavod, Srpska književna zadruga; Lausanne: Editions L’age d’homme, [orig.] Crnjanski 1999: M. Crnjanski, Za slobodni stih, Eseji i članci I: Književnost, umetnost, Beograd: Zadužbina Miloša Crnjanskog, Beogradski izdavačko-grafički zavod, Srpska književna zadruga; Lausanne: Editions L’age d’homme, 24–30.
  • Derrida 1976: J. Derrida, O gramatologiji, Sarajevo: Veselin Masleša.
  • Filipov Radulović 2023: S. Filipov Radulović, Gde (ni)je Srbija u Dnevniku o Čarnojeviću?, u: D. Bošković, Č. Nikolić (red.), Srpski jezik, književnost, umetnost, knj. II, Srbija: Sve što ste oduvek želeli da kažete o Srbiji, a niste smeli…, Kragujevac: Filološko-umetnički fakultet, 251–259, [orig.] Filipov Radulović 2023: S. Filipov Radulović, Gde (ni)je Srbija u Dnevniku o Čarnojeviću?, u: D. Bošković, Č. Nikolić (red.), Srpski jezik, književnost, umetnost, knj. II, Srbija: Sve što ste oduvek želeli da kažete o Srbiji, a niste smeli…, Kragujevac: Filološko-umetnički fakultet, 251–259.
  • Fuko 1998: M. Fuko, Arheologijaznanja, Beograd: Plato; Novi Sad, Sremski Karlovci: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića, [orig.] Fuko 1998: M. Fuko, Arheologija znanja, Beograd: Plato; Sremski Karlovci, Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.
  • Hajdeger 2000: M. Hajdeger, Izvor umetničkog dela, u: Šumski putevi, Beograd: Plato, 7–59, [orig.] Hajdeger 2000: M. Hajdeger, Izvor umetničkog dela, u: Šumski putevi, Beograd: Plato, 7–59.
  • Jerkov 2010: A. Jerkov, Estetika neveselog, u: Smisao (srpskog) stiha I: De/konstitucija, Beograd: Institut za književnost i umetnost.
  • Jerkov 2020: A. Jerkov, Zamorena omladina srpska: od poetike razdora do sentimenta nežnosti i bliskosti u poeziji Miloša Crnjanskog, u: S. Vladušić, Dani Miloša Crnjanskog: Stogodišnjica Lirike Itake, Novi Sad: Matica srpska, UG Sumatra, 213–329, [orig.] Jerkov 2020: A. Jerkov, Zamorena omladina srpska: od poetike razdora do sentimenta nežnosti i bliskosti u poeziji Miloša Crnjanskog, u: S. Vladušić (red.), Dani Miloša Crnjanskog: stogodišnjica Lirike Itake, Novi Sad: Matica srpska, UG Sumatra, 213–329.
  • Jerkov 2023: A. Jerkov, Istina (srpske) književnosti: metasholia, Beograd: Albatros Plus.
  • Nikolić 2021: Č. Nikolić, Miloš Crnjanski u carstvu večnog leda: „Čudnovata plovidba, ali sa kojim ciljem?”, u: S. Vladušić, Dani Miloša Crnjanskog: Putopisi Miloša Crnjanskog, Novi Sad: Matica srpska, UG Sumatra, 141–160, [orig.] Nikolić 2021: Č. Nikolić. Miloš Crnjanski u carstvu večnog leda „Čudnovata plovidba, ali sa kojim ciljem?”, u: S. Vladušić (red.), Dani Miloša Crnjanskog: Putopisi Miloša Crnjanskog,Novi Sad: Matica srpska, UG Sumatra, 141–160.
  • Niče 2019: F. Niče, O koristi i šteti istorije za život, u: Nesavremena razmatranja, Beograd: Dosije studio, 81–161, [orig.] Niče 2019: F. Niče, O koristi i šteti istorije za život, u: Nesavremena razmatranja, Beograd: Dosije studio, 81–161.
  • Petrović 2016: P. Petrović, Lirika Itake: između odisejevskog i donkihotovskog glasa, u: Između muzike i smrti, Beograd: Službeni glasnik, 79–93, [orig.] Petrović 2016: P. Petrović, Lirika Itake: između odisejevskog i donkihotovskog glasa, u: Između muzike i smrti, Beograd: Službeni glasnik, 79–93.
  • Prins 2011: Dž. Prins, Komentar, u: Naratološki rečnik, Beograd: Službeni glasnik, 87–88.
  • Rimon-Kenan 2007: Š. Rimon-Kenan, Narativna proza, Beograd: Narodna knjiga, Alfa.
  • Štajger 1978: E. Štajger, Lirski stil: evokacija, u: Umeće tumačenja i drugi ogledi, Beograd: Prosveta, 35–96.
  • Vatimo 1991: Đ. Vatimo, Kraj moderne, Novi Sad: Bratstvo-Jedinstvo.
  • Velš 2000: V. Velš, Naša postmoderna moderna, Sremski Karlovci, Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića, [orig.] Velš 2000: V. Velš, Naša postmoderna moderna, Sremski Karlovci, Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.
  • Volas 2016: M. Volas, Novije teorije pripovedanja, Beograd: Službeni glasnik.