IDENTITET I SEĆANJE U RANIM JADIMA DANILA KIŠA (INTERPRETATIVNI I METODIČKI ASPEKTI)

Detinjstvo 2 (2024)  (str. 28-43)

AUTHOR(S) / AUTOR(I): Lola D. STOJANOVIĆ

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/Childhood24.2.028S

ABSTRACT / SAŽETAK:

Ranim jadima, koji su deo Kišove tzv. porodične trilogije, rad pristupa iz oba ugla naglašena u podnaslovu i oblikuje interpretativno-metodičko tumačenje sećanja, prošlosti i identiteta. U identitetskom oblikovanju Andreasa Sama prepliću se individualna i kolektivna prošlost, određene traumatskom i posttraumatskom istorijskom perspektivom uoči, za vreme i nakon Drugog svetskog rata. Individualno pamćenje junaka obeleženo je iskustvom mi-pamćenja: porodice, nacije i ideologije. Sećanja naviru pod uticajem patnje, stida, gladi, traume i opsesije smrću, a uloga pripovedanja u prizivanju sećanja jeste ponovno konstruisanje prošlosti koja u književnom tekstu zadobija nepromenljiv oblik. U fokusu rada biće tumačenje vremenske napukline koja postoji u pamćenju, dakle, u trenutku kada se Andreas Sam seća (njegova sadašnjost) i u trenucima kojih se seća (njegova prošlost); na njoj počiva postupak pripovedanja koji, takođe, identitetski konstituiše junaka. Oblikovanje junaka zbirke Rani jadi pokazuje značajnu ulogu kolektivne istorije i tradicije u konstruisanju ličnog identiteta. To otkriva važnost koju ovo delo ima u obrazovnim i vaspitnim ciljevima nastave srpskog jezika i književnosti. Književna dela i njihovo proučavanje na času, oblikovanje đačke recepcije i njeno unapređivanje, jednim delom aktiviraju kolektivno pamćenje učenika. To je posebno osetljivo kada se uzme u obzir traumatično obeležen istorijski trenutak i srpskog i jevrejskog naroda u vremenu koje obuhvata sećanje na detinjstvo junaka Kišove zbirke. Tumačenje identiteta Andreasa Sama, kao i teškog kolonijalnog pritiska sa kojim se junak u detinjstvu suočava, može otvoriti važna pitanja u nastavi – od (srpskog/jevrejskog) individualnog i kolektivnog pamćenja do mogućih opasnosti koje identitet dezintegrišu.

KEYWORDS / KLJUČNE REČI:

Danilo Kiš, Rani jadi, identitet, sećanje, nastava književnosti, obrazovni ciljevi, mesta sećanja

REFERENCES / LITERATURA:

IZVOR

  • Kiš, Danilo. Rani jadi. Beograd: BIGZ, 1990.

LITERATURA

  • Vraneš, Branko. Kritičari u dijalogu: R. Konstantinović, N. Petković, A. Jerkov o srpskoj poeziji 20. veka. Beograd: Savez slavističkih društava Srbije, 2023. 

  • Vurdelja, Milan. Interkulturalnost u nastavnoj obradi proze Danila Kiša. Doktorska disertacija. Beograd: Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu, 2023.

  • Govedar, Nina. Teorijski koncept kulture sjećanja-zaborava u nastavi književnosti (u Republici Srpskoj). Sineza, 3, 3 (2022): 59–73.

  • Jerkov, Aleksandar. Evropa i književna istina – smisao (književne) imaginacije: hermeneusia. Beograd: Filološki fakultet, 2015.

  • Jerkov, Aleksandar. Proza Milice Janković i poetička retorzija. Zbornik Matice srpske za književnost i jezik, 64, 2 (2016): 429–444. 
  • Panić Maraš, Jelena. Pevanje i pripovedanje: Putevi modernizma u srpskoj književnosti za decu. Beograd: Učiteljski fakultet, 2019.
  • Stojanović, Lola. Posthermeneutička teorija (srpske) književne imaginacije. Jezik, književnost, teorija / Language, literature, theory. Tematski zbornik radova. Niš: Filozofski fakultet, 2019, 417–429.
  • Stojanović, Lola. Konstrukt detinjstva u Andrićevoj pripoveci „Deca”: interpretativni i metodički aspekti. Književna istorija, 53, 173 (2021): 135–157.
  • Stojanović, Lola. Marginalizovani subjekti zbirke Garavi sokak: obrada na času i recepcija. V. Hamović, J. Panić Maraš (ur.), Antićevi prostori detinjstva. Beograd: Učiteljski fakultet, 2022, 370–385.
  • Agamben, Giorgio. Homo Sacer: Suverena moć i goli život. Loznica: Karpos, 2013.
  • Asman, Alaida. Duga senka prošlosti. Kultura sećanja i politika povesti. Beograd: Biblioteka XX vek – Knjižara Krug, 2011.
  • Asman, Jan. Kultura pamćenja. Pismo, sećanje i politički identitet u ranim visokim kulturama. Beograd: Prosveta, 2011.
  • Dubnov, Simon. Kratka istorija jevrejskog naroda. Beograd: Savez jevrejskih opština Jugoslavije, 1988.
  • Jerkov, Aleksandar. Istina (srpske) književnosti. Metasholia. Beograd: Albatros Plus, 2023.
  • Manhajm, Karl. Eseji o sociologiji kulture. Zagreb: Stvarnost, 1980.
  • Said, Edvard. Orijentalizam: zapadnjačke predodžbe o Orijentu. Sarajevo: Svjetlost, 1999.
  • Sibag Montefjore, Sajmon. Jerusalim: Biografija. Beograd: Evro book, 2017.
  • Smit, Antoni. Nacionalni identitet. Beograd: Biblioteka XX vek – Knjižara Krug, 2010.
  • Todorova, Marija. Dizanje prošlosti u vazduh. Ogledi o Balkanu i Istočnoj Evropi. Beograd: Biblioteka XX vek – Knjižara Krug, 2010.