POSLEDIČNE REČENICE U ADMINISTRATIVNO-PRAVNOM STILU SRPSKOG JEZIKA U 19. VEKU

Lipar 85 (2024) (str. 31-48)

AUTOR(I) / AUTHOR(S): Jelena M. Pavlović Jovanović

 

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/LIPAR85.031PJ

SAŽETAK / ABSTRACT:

U ovom radu bavimo se statusom posledičnih rečenica u administrativno-pravnom stilu 19. veka. Kao korpus korišćeni su tekstovi zakonodavno-pravnog stila doneti u 19. veku (ustavi i zakonski tekstovi iz Zbornika zakona, uredaba i uredbenih ukaza). U analizi je korišćena kombinacija sintaksičko-semantičke, funkcionalnostilske i istorijskojezičke metode sa metodom teorije prava. Poredbene rečenice nisu česte u administrativnopravnom stilu 19. veka. Najveći broj primera su posledične rečenice neraščlanjenog kvalitativno-posledičnog tipa. Uvedene su opštezavisnim subordinatorom da u kombinaciji sa korelativom tako, toliko ili demonstratiivnom zamenicom takov, takova, takovo. Veznik tako da javlja se i kao formiran veznik. Sreću se u okviru višestrukosloženog rečeničnog kompleksa kada ukazuju na neku nemogućnost vršenja radnje, kao i u slučajevima interferencije sa načinskim značenjem. Odlikuju i zakonske tekstove koji pripadaju kombinaciji pravnog i naučnog stila, a posebno u onim sa medicinskom tematikom.

KLJUČNE REČI / KEYWORDS:

srpski jezik 19. veka, administrativno-pravni stil, zavisnosložene rečenice, posledične rečenice

LITERATURA / REFERENCES:

Izvori
  • Ustav 1835: Ustavъ Knяževstva Serbіe izdanъ i zakletvomъ potvrđenъ o Sretenskoй skupštini 1835 god., U Kraguєvcu, U Knяžesko-Srbskoй Tipografіi, 1835.
  • Ustav 1938: Ustavъ Knяževstva Serbіe (Sultanskiй Hatišerifъ istekšiй okolo polovine Ševala 1254 (odъ 10/12 do 12/24 Dekemvriя 1838) sodržavaюćiй Ustavъ, darovanый Nѣgovыmъ Vыsočestvomъ žitelьima Nѣgove provinciє Serbiє, Moєmu Veziru, Юsufъ-Muhlisъ-Paši (da bы onъ bыo proslavlѣnъ!) i Knяzu Naroda Serbskogъ Milošu Obrenoviću (da bы nѣgovъ konacъ bыo щastlьivъ!), Beograd, Knjažesko srpska knjigopečatnja, 1839.
  • Ustav 1869: Ustav Knjaževstva Srbije proglašen na Petrov-dan na Velikoj Narodnoj Skupštini držanoj u Kragujevcu o Duhovima 1869, u Beogradu, u Državnoj štampariji, 1869.
  • Ustav 1888: Ustav Kraljevine Srbije proglašen 22 decembra 1888. god. na Velikoj Narodnoj skupštini držanoj u Beogradu meseca decembra 1888. god., u Beogradu, štampano u Kraljevskoj srpskoj državnoj štampariji, 1888. Ustav 1901: Ustav Kraljevine Srbije, Državna štamparija Kraljevine Srbije: Beograd, 1901.
  • Zbornik 1840: Sbornikъ zakonâ i uredbâ i, uredbenы` ukaza, izdanы` u Knяžestvu srbskomъ odъ vremena obnarodovanogъ Ustavazemalьskogъ (13. Fevr. 1839. do Aprl. mes. 1840) I., pečatano u Knьigopečatnьi Knяževstva srbskogъ, u Beogradu, 1840.
  • Zbornik 1845: Sbornikъ zakonâ i uredbâ i, uredbenы’ ukaza, izdanы’ u Knяžestvu srbskomъ, odъ Aprila 1840. do konca Dekmvra 1844. G. II. častь, pečatano u Knьigopečatnьi Knяževstva srbskogъ, u Beogradu, 1845.
  • Zbornik 1847: Sbornikъ zakonâ i uredbâ, i uredbenы’ ukaza, izdanы’ u Knяžestvu srbskomъ, odъ 1ogъ Яnuara 1845 do konca Dekemvra 1846 (sъ pribavlenієmъ neki starіi). III. U Beogradu: Pečatano u Knьigopečatnьi Knяževstva srbskogъ.
Literatura
  • Brabec i dr. 1966: I. Brabec, M. Hraste, S. Živković, Gramatika hratskosrpskoga jezika, Zagreb: Školska knjiga.
  • Barić i dr. 1997: E. Barić, M. Lončarević, D. Malić, S. Pavešić, M. Peti, V. Zečević, M. Zinka, Hrvatska gramatika, Zagreb: Školska knjiga.
  • Belić 2000: A. Belić, Univerzitetska predavanja iz savremenog srpskohrvatskog jezika. I. Grickat, S. Ilić; prir. Živojin Stanojčić, Bibliografija radova Aleksandra Belića, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
  • Veber 1862: A. Weber Tkalčević, Skladnja ilirskoga jezika za niže gimnazije, Beč: C. K. Naklada školskih knjiga.
  • Vukojević 2008: L. Vukojević, Izražavanje posljedičnih odnosa u hrvatskome standardnom jeziku, Zagreb: Institut za hrvatski jezik i jezikoslovlje.
  • Đurkin 2018: V. Đurkin, Složeni zavisni veznici u srpskom jeziku (i njihova funkcionalnostilska distribucija), Beograd: Jasen.
  • Janićijević 2015: M. Janićijević, Diskurs zakonskih akata na srpskom i engleskom jeziku: razvojno-uporedni pristup, Beograd: Jasen.
  • Kovačević 1998: M. Kovačević, Sintaksa složene rečenice u srpskom jeziku, Beograd, Srbinje: Raška škola, Srpsko prosvjetno i kulturno društvo Prosvjeta.
  • Marković 1994: Ž. Marković, Iz jezičke problematike Sretenjskog ustava, Novi Sad: Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku, XXXVII, Novi Sad, 329–337.
  • Lalević 1962: M. S. Lalević, Sintaksa srpskohrvatskog književnog jezika, Beograd: Zavod za udžbenike Narodne Republike Srbije.
  • Luković 1994: M. Luković, Razvoj srpskoga pravnog stila, prilog istoriji jezika i prava u Srbiji, Beograd: Službeni glasnik.
  • Luković 2009: M. Luković, Bogišićev zakonik, priprema i jezičko oblikovanje, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, Balkanološki institut SANU.
  • Maretić 1899: T. Maretić, Gramatikai stilistika hrvatskoga ili srpskoga književnoga jezika, Zagreb: Štampa i naklada knjižare L. Hartmana.
  • Minović 1987: M. Minović, Sintaksa srpskohrvatskog – hrvatskosrpskog književnog jezika za više škole: rečenica, padeži, glagolski oblici, Sarajevo: „Svjetlost” OOUR Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
  • Milanović 1998: A. Milanović, Osobne jezika „Novina serbskih” (1813–1822), Beograd: Filološki fakultet, neobjavljeni magistarski rad.
  • Mrazović, Vukadinović 2009: P. Mrazović, Z. Vukadinović, Gramatika srpskog jezika za strance, Novi Sad – Sremski Karlovci: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.
  • Novaković 1894: S. Novaković, Srpska gramatika, Beograd: Državna štamparija.
  • Pavlović 2018: Jelena Pavlović, Metodološki aspekti analize zavisnosloženih rečenica u pravnim tekstovima na srpskom jeziku (predstandardni period), u: K. Čъkarova (ured.), Slovoto – idei, ideali, utopii, Sbornik s dokladi ot Devetnadesetata nacionalna konferenciя za studenti i doktoranti, Plovdiv: Universitetskoizdatelstvo „Paisiй Hilendarski”, 196–209.
  • Piper, Klajn 2013: P. Piper, I. Klajn, Normativna gramatika srpskog jezika, Novi Sad: Matica srpska.
  • Podgorac 1990: T. Podgorac, Jezik i stil Ustava Kneževine i Kraljevine Srbije 1835–1903, u: M. Jovičić (ured.), Ustavni razvitak Srbije u XIX i početkom XX veka: zbornik radova, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti, Naučna knjiga, 185–190.
  • Radojević 2015: M. Radojević, Jezik Sretenjskog ustava – sintaksičke i stilističke crte, Kragujevac: Filološko-umetnički fakultet, neobjavljeni master rad.
  • Stevanović 1969: M. Stevanović, Savremeni srpskohrvatski jezik (gramatički sistemi i književnojezička norma), II, Sintaksa, Beograd: Naučna knjiga. Silić, Pranjković 2007: J. Silić, I. Pranjković, Gramatika hrvatskoga jezika za gimnazije i visoka sveučilišta, Zagreb: Školska knjiga.
  • Stanojčić, Popović 1992: Ž. Stanojčić, LJ. Popović, Gramatika srpskoga jezika: udžbenik za I, II, III i IV razred srednje škole, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.