АУТОР / AUTHOR(S): Ivan Đorđević
DOI: 10.46793/82057-99-4.245DJ
САЖЕТАК / ABSTRACT:
Kao najpopularniji sport u Jugoslaviji, fudbal je okupirao pažnju velikog broja ljudi, uključujući i masovne posete stadionima. Ipak, sve do kraja sedamdesetih i početka osamdesetih godina XX veka ne može se govoriti o fenomenu organizovanog navijanja niti o postojanju navijačkih grupa. Trend njihovog osnivanja u Jugoslaviji, najviše tokom osamdesetih, predstavljao je refleksiju sličnog procesa koji se deceniju pre odigravao prevashodno u zapadnoj Evropi. U ovom tekstu biće analiziran proces nastanka navijačkih grupa na području Jugoslavije, sa posebnim fokusom na uticaje engleskih i italijanskih navijača u kreiranju njihovog identiteta. Ovaj kulturni transfer karakterističan za formativni period organizovanih navijačkih grupa do kraja osamdesetih godina značajno je adaptiran u skladu sa sve prisutnijim uplivom nacionalističke ideologije među navijačima. U tom smislu, u tekstu ću nastojati da ukažem na koji način su se elementi uvezene huliganske i ultras kulture sažimali sa etničkim nacionalizmom, rezultirajući u rastu političke relevantnosti navijačkog pokreta tokom procesa raspada Jugoslavije.
КЉУЧНЕ РЕЧИ / KEYWORDS:
fudbal, navijači, kulturni transfer, nacionalizam, Jugoslavija
ПРОЈЕКАТ/ ACKNOWLEDGEMENTS:
Tekst je rezultat rada u Etnografskom institutu SANU koji finansira Ministarstvo nauke, tehnološkog razvoja i inovacija RS na osnovu Ugovora o realizaciji i finansiranju naučnoistraživačkog rada NIO u 2024. godini, broj: 451-03- 66/2024-03/ 200173 od 05.02.2024.
ИЗВОРИ и ЛИТЕРАТУРА / REFERENCES:
- Bhabha, Homi K., The Location of Culture (London and New York: Routledge, 1994).
- Dežulović, Boris, Bili libar (Zagreb: Telegram, 2022).
- Đorđević, Ivan, „Twenty Years Later: The War Did (not) Begin at Maksimir. An Anthropological Analysis of the Media Narratives about a Never Ended Football Game“, Glasnik Etnografskog instituta SANU, Vol. 60, No. 2 (2012), str. 201–215.
- Đorđević, Ivan, Antropolog među navijačima (Beograd: XX vek, 2015).
- Goldblatt, David, The Ball Is Round (New York: Riverhead Books, 2008).
- Hall, Stuart, “The Treatment of Football Hooliganism in the Press”, u: R. Ingham (ed.), Football Hooliganism: The Wider Context, (London: Inter-Action Imprint, 1978), str. 15–36.
- Hobbs, Dick, Robins, David, “The Boy Done Good: Football Violence, Changes and Continuities”, The Sociological Review, Vol. 39, No. 3 (1991), str. 551–579
- Lalić, Dražen, Nogomet i politika (Zagreb: Fraktura, 2018).
- Mills, Richard, The Politics of Football in Yugoslavia: Sport, Nationalism and the State (London: IB Taurus, 2018).
- Perasović, Benjamin, Mustapić, Marko, Hrstić, Ivan, “Subculturalisation/ Tribalisation as a Social Process: The Yugoslav 1980s and the Roots of the Ultras Subculture in Croatia“, International Review for the Sociology of Sport, Vol. 58, No. 8 (2023). str. 1349–1368.
- Idem, “Pogo on the Terraces: Perspectives from Croatia“, Punk & Post Punk, Vol. 1, No. 3 (2012), str. 285–303.
- Idem, „Sportsko huliganstvo kao subkulturna pojava“, u: Z. Buzov, I. Magdalenic, B. Perasovic i F. Radin (ur.), Navijačko pleme: Prvo YU istraživanje (Zagreb, RZ RK SSOH, 1989).
- Idem, Urbana plemena: Sociologija subkultura mladih u Hrvatskoj, (Zagreb: Hrvatska sveučilišna naklada, 2001)
- Poulton, Emma, “English Media Representation of Football-related Disorder: ‘Brutal, Short Hand and Simplifying’?“, Sport in Society: Cultures, Commerce, Media, Politics, Vol. 1, No. 8 (2005), str. 27–47.
- Simić, Marina, “The Idea of Cultural Transfer in Anthropology”, u: Slobodan G. Markovich (ur.), Cultural Transfer Europe-Serbia: Methodological Issues and Challenges (Belgrade: FPN and Dosije Studio, 2023), str. 93–108.
- Spaaij, Ramon, Football Hooliganism as a Transnational Phenomenon: Past and Present Analysis: A Critique – More Specificity and Less Generality, International Journal of the History of Sport, Vol. 24, No. 4 (2007), str. 411–431.
- Stajić, Mladen i Gačanović, Ivana, „Crna ovca i bela vrana: pank među navijačima Partizana“, Etnoantropološki problemi, Vol. 14, No. 3 (2019), str. 999–1025.
- Vrcan, Srđan, Nogomet–politika–nasilje (Zagreb: Naklada Jesenski i Turk i Hrvatsko sociološko društvo, 2003).
- Žagar, Ivan, Nogometna publika i raspad Jugoslavije – od nacionalističkih parola do međunacionalnih sukoba (1980.-1991.) (Zagreb: Filozofski fakultet u Zagrebu, 2022), doktorska disertacija.
- Williams, John, Dunning, Eric, Murphy, Patrick, “The Rise of the English Soccer Hooligan”, Youth & Society, Vol. 17 No. 4 (1986), str. 362–380.
- Zec, Dejan, “The Origin of Soccer in Serbia”, Serbian Studies: Journal of the North American Society for Serbian Studies, Vol. 24, No. 1 (2010), str. 137–159.