AUTOR(I): Milan Pilipović
DOI: 10.46793/zbVU21.145P
SAŽETAK:
Nakon Prvog svjetskog rata i poraza Austrougarske monarhije, 1. decembra 1918., stvorena je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, koja je konstitucionalizovana 28. juna 1921. godine, donošenjem prvog ustava (Vidovdanski ustav). U sastav Kraljevine SHS ušla je i Bosna i Hercegovina, koja prije, kao i u vrijeme nastanka prve zajedničke države, u organizacionom i institucionalnom smislu, nije imala izgrađen svoj samostalni ustavni i pravni sistem.
U ovom radu, u analizi ustavnog uređenja prve zajedničke države, akcenat je na organizaciji državne vlasti i državnog uređenja. Prvi dio rada, odnosiće se na analizu organizacije državne vlasti, identifikovanje načela parlamentarizma te će se ukazati na odstupanja prakse u odnosu na zvanične principe i načela, ugrađene u Vidovdanski ustav, a koji su bili ustanovljeni još prije njegovog donošenja u vrijeme državnog provizorijuma. Pojave odstupanja od principa parlamentarizma, oličene u aktivnosti vlade, a naročito kralja, nastale su i bile vidljive od 1918. do 1921. te su bile prisutne za čitavo vrijeme legislativnog perioda Vidovdanskog ustava.
Utvrđujući unitarno državno uređenje, Vidovdanski ustav je predvidio postojanje različitih oblika samouprave u kojima su postojali ne samo samoupravni organi već i državni upravni organi. Na tragu tih odredbi, osvjetlićemo i položaj BiH u zajedničkoj državi. To pitanje se mora posmatrati kroz prizmu ciljeva političkih predstavnika i pojedinih nesrpskih stranaka sa područja Bosne i Hercegovine i njihove uloge u postupku donošenja prvog ustava zajedničke države. Podrška političkih predstavnika Bosne i Hercegovine neposredno se odrazila na odredbe u Vidovdanskom ustavu koje se odnose na državno uređenje odnosno na pravni položaj Bosne i Hercegovine koji je u ustavu utvrđen tzv. „turskim paragrafom“.
KLJUČNE REČI:
Vidovdanski ustav, kralj, vlada, parlamentarizam, Bosna i Hercegovina.