DECENTRALIZACIJA SOCIJALISTIČKE FEDERATIVNE REPUBLIKE JUGOSLAVIJE PREMA USTAVU IZ 1974. GODINE KAO INICIJATOR RASPADA JUGOSLOVENSKE DRŽAVE

Zbornik radova „Ustav SFRJ iz 1974. godine – 50 godina kasnije“, 2025 (str. 527-537)

AUTHOR(S) / AUTOR(I): Đorđe Pavlov 

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/Ustav74.527P

ABSTRACT / SAŽETAK:

Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1974. predstavlja jedan od najkontroverznijih pravnih akata u srpskoj i jugoslovenskoj pravnoj istoriji, prevashodno zbog radikalnih promena u pogledu nadležnosti federalnih jedinica unutar SFRJ. Ovim radom nastoji se istražiti i uporediti stanje teritorijalnog uređenja i nadležnosti federalnih subjekata u Kraljevini SHS, Kraljevini Jugoslaviji, Demokratskoj Federativnoj Jugoslaviji, Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji i SFR Jugoslaviji, kao i objasniti politički kontekst koji je doveo do Ustava iz 1974. godine. Zatim, primarno će se posvetiti pažnja samom tumačenju navedenog ustava, kao i nadležnostima federalnih subjekata, ali i problemima sa kojima se SFRJ počela suočavati usled novih ovlašćenja saveznih republika i autonomnih pokrajina. Na samom kraju, posebna pažnja će biti posvećena ustavnim amandmanima iz 1989. koji su znatno centralizovali državu i može se reći da su suštinski predstavljali inicijalnu kapislu za raspad Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Cilj ovog rada je da sagleda Ustav iz 1974. godine, te politički i istorijski kontekst koji ih okružuje i predstavi greške koje je tadašnji zakonodavac uneo u ove pravne akte, uz poređenje sa pređašnjnim ustavima jugoslovenskih država.

KEYWORDS / KLJUČNE REČI:

ustavna zaštita, prava i slobode, sudovi, sudije, javno tužilaštvo, društveni pravobranilac samoupravljanja

REFERENCES / LITERATURA

  • Andrić, A., Istorija Srba od 1918. do 2012, Beograd, 2015.
  • Bataveljić, D., Ustavno pravo, Kragujevac, 2022.
  • Grupa autora, Istorija Saveza komunista Jugoslavije, Beograd, 1985.
  • Dimitrijević, B., Ranković drugi čovek, Beograd, 2020.
  • Dragovic-Soso, J., Saviours of the nation: Serbia’s intellectual opposition and the revival of nationalism, Montreal, 2002.
  • Djokic, D., Yugoslavism: Histories of a failed idea, 1918-1992, London, 2003.
  • Izveštaj Ujedinjenih nacija, The politics of creating a „Greater Serbia“: nationalism, fear and repression, https://web.archive.org/web/20120504142243; http://www.ess.uwe.ac.uk/ comexpert/ANX/IV.htm#II-II , datum posete, 14.10.2024.
  • Jović, D., Yugoslavia, a State That Withered Away, West Lafayette, 2009.
  • Kristan, I., Stručno mišljenje o ustavnim i pravnim pitanjima u predmetu protiv Slobodana Miloševića, Repozitorijum Međunarodnog krivičnog tribunala za bivšu Jugoslaviju, 2003.
  • Kulić, D., Promene u ustavnom sistemu od ustava SFRJ 1963. do ustava SFRJ 1974. godine, Zbornik Pravnog fakulteta u Nišu, 1977.
  • LeBor, A., Milosevic: A Biography, London, 2003.
  • Mikić, V., Pola veka „lošeg starenja“: zašto Ustav SFRJ iz 1974. godine nije stekao „status građanstva u modernoj uporednoj ustavnosti, u: Pravo i javne delatnosti: liber amicorum Jovica Trkulja (ur. S. Vukadinović), Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, Institut za uporedno pravo, Beograd, 2024.
  • Miller, N., The Nonconformists: Culture, Politics, and Nationalism in a Serbian Intellectual Circle, 1944-1991, New York, 2007.
  • Nacrt Memoranduma Srpske akademije nauka i umetnosti, Beograd, 1986.
  • Pavlović, M., Jugoslovenska kraljevina prva evropska regionalna država, Zbornik Matice srpske za društvene nauke, br. 141/2012.
  • Petrov, V., Ustavno pravo, Beograd, 2022.
  • Pijade, M., Istorijski arhiv Komunistističke partije Jugoslavije, 2. tom, Beograd, 1950.
  • Piljak, M., Brionski plenum 1966. godine, pokušaj istoriografskog tumačenja događaja, Tokovi istorije br. 1, 2010.
  • Rezultati popisa stanovništva Kraljevine SHS, https://pod2.stat.gov.rs/Objavljene Publikacije/G1921/Pdf/G19214001.pdf Repozitorijum Republičkog zavoda za statistiku, datum pristupa, 11.10.2024.
  • Ramet, S. P., The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918-2005, Bloomington, 2006.
  • Simić, D., Đorđević, S., Matić, D., Uvod u pravo, Kragujevac, 2009.
  • Smodlaka, J.. Nacrt jugoslovenskog ustava, Zagreb-Beograd, 1920.
  • Stanković, Đ., Administrativna podela Kraljevine SHS, Istorijski glasnik, br. 34, 1981.
  • Ustav Federativne Narodne Republike Jugoslavije, Sl. list FNRJ, br. 10/1946
  • Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, Sl. list SFRJ, br. 14/63
  • Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, Sl. list SFRJ, br. 9/74