Državno crkveno pravo (2023) (str. 185-211)
AUTOR(I) / AUTHOR(S): Dragan Bataveljić, Wolfgang Rohrbach
E-ADRESA / E-MAIL:
DOI: 10.46793/DCP23.185B
SAŽETAK / ABSTRACT:
Autori u radu ukazuju, najpre, na istoriju Srpske pravoslavne crkve, koja datira još iz Srednjeg veka, tj. na njenu autokefalnost, koja je proglašena 1219. godine. Razvoj Srpske pravoslavne crkve i uzdignuće na najviše dostojanstvo, trajalo je čitav vek i po, ali su njenom daljem napretku veliki udarac zadala osmanska osvajanja. To je bio period kada su nastala teška vremena za Srbiju i srpski narod, kao i za njihovu crkvu zbog pustošenja i rušenja srednjevekovnih manastira i pravoslavnih bogomolja. Uzdignuće u rang patrijaršije 1346. godine je trajalo samo jedan vek, jer je posle pada Smedereva 1459. godine, došlo do ukidanja Pećke patrijaršije. Taj mračni period postojanja naše crkve i borba za njenu obnovu, takođe je trajala čitav jedan vek, da bi 1557. godine Patrijaršija bila obnovljena. Nažalost, posle nešto više od dva veka, 1766. godine, ponovo je ukinuta, da bi polovinom XIX veka, Karlovačka jerarhija obnovila srpsko patrijaršijsko dostojanstvo u Sremskim Karlovcima, koji su tada bili u sastavu Habzburške monarhije. Do poboljšanja položaja Srpske pravoslavne crkve u Srbiji, došlo je tek 1831. godine, kada je Srbija dobila autonomiju zahvaljujući Hatišerifu iz 1830. godine. Tada su nastali bolji dani za Crkvu i njene predstavnike koji, nažalost, nisu dugo trajali, jer je tokom Prvog svetskog rata došlo do velikih stradanja crkvenih objekata, sveštenstva i crkvenih velikodostojnika. Stvaranje Prve jugoslovenske države i događaji posle nje davali su nadu za sveopštom obnovom i poboljšanjem položaja Crkve, što je opet, samo posle dve decenije prekinuto, izbijanjem Drugog svetskog rata, a posebno, posle njegovog završetka. „Crni dani“ su trajali pola veka, zbog odnosa komunističkog režima prema religiji, da bi ta situacija bila promenjena devedesetih godina XX veka. Zato autori prate nastanak, razvoj, položaj, status i sve ono što je vezano za Srpsku pravoslavnu crkvu, analizom svih raspoloživih dokumenata, a posebno ustava, koji su donošeni, sve do važećeg, tzv. „Mitrovdanskog ustava“ iz 2006. godine.
KLJUČNE REČI / KEYWORDS:
Srpska pravoslavna crkva, autokefalnost, Srednji vek, moderna Srbija, religija, Pećka patrijaršija, ustavi, crkveno pravo.
LITERATURA / REFERENCES:
- Bataveljić, D., Ustavno pravo, Drugo izmenjeno i dopunjeno izdanje, Kragujevac, 2022.
- Grđić, R., Opšta obnova crkvenog života i ustrojstva, u: Vladislav, mit. dabro-bosanski, Veselinović, R. L., Gardašević, B. Durković Jakšić, LJ., Kašić, D., Protić, M. (prir.), Srpska pravoslavna crkva 1920–1970, Beograd, izdanje Arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve, 1971.
- Marković, V., Romić, M., O ustavnosti registrovanja crkava i verskih zajednica – prilog proučavanju državno-crkvenog prava, u: Strani pravni život, god. LXIV, br. 1/2020.
- Marković P., Titovashvatanjanacionalnogijugoslovenskogidentiteta, u: Dijalogpovjesničara – istoričara, red. H.G. Fleck, I. Graovac, t. 2, Zagreb, 2000.
- Mirković, L., Skitski ustavi Sv. Save, Bratstvo, br. 28/1934.
- Nikolić, M., Stavovi Srpske pravoslavne crkve vezani za krizu u bivšoj Jugoslaviji i njen odnos prema evropskim integracijama, u: Jablanov Maksimović, J., Krstić A. (prir.), Crkva u pluralističkom društvu, Zrenjanin, Fondacija Konrad Adenauer, Hrišćanski kulturni centar, 2009.
- Novaković, D., Načertanije o duhovnim vlastima kao prvi zakon o Pravoslavnoj crkvi u Srbiji, Istorijski časopis, br. 57/2008.
- Povelja o ljudskim i manjinskim pravima i građanskim slobodama, „Službeni list Srbije i Crne Gore“, broj 6/2003.
- Radić, R., Pravoslavna crkva u Srbiji u vreme kralja Milana Obrenovića, Zbornik Matice srpske za istoriju, br. 77-78/2008.
- Rakić, R., Izdavačka delatnost Crkve od 1945. do 1970. godine, u: Vladislav, mit. dabro-bosanski, Veselinović, R. L., Gardašević, B., Durković Jakšić, LJ., Kašić, D., Protić, M. (prir.), Srpska pravoslavna crkva 1920–1970, Beograd, izdanje Arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve, 1971.
- Slijepčević, Đ. M., Istorija Srpske pravoslavne crkve – 2, Iskra, Minhen, 1966.
- Tomasevich, J., War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration, Stanford, Stanford University Press. 2002.
- Ćirić, V., Odnos SPC i vlasti u modernoj Srbiji (1831–2010), Kom, vol. I (1)/2012.
- Ustav SPC iz 1931. godine, Službene novine Kraljevine Jugoslavije, br. 275-86/1931.
- Ustav FNRJ iz 1946. godine, „Službeni list FNRJ“, broj 10/1946.
- Ustavna povelja državne zajednice Srbija i Crna Gora, Službeni list Srbije i Crne Gore, br. 1/2003.
- Šljivić, D., Pravoslavlje i politika u Srbiji, u: Jablanov Maksimović, J., Krstić, A. (prir.), Crkva u pluralističkom društvu, Fondacija Konrad Adenauer i Hrišćanski kulturni centar, Zrenjanin, 2009.