Zbornik radova „Aleksinac : 190 godina u slobodi od oslobođenja 1833. do naših dana“, 2025 (str. 59-86)
AUTHOR(S) / AUTOR(I): Dragan Aleksić
Download Full Pdf 
DOI: 10.46793/Aleksinac190.059A
ABSTRACT / SAŽETAK:
Opšti okvir rada su društveni preobražaji u Srbiji posle oslobođenja od Turaka koji su, u novim pravno-političkim i ekonomskim uslovima, otpočeli dinamično da se odvijaju. U središtu istraživanja je nastajanje Aleksinca kao gradskog naselja i prikazivanje formiranja srpskog građanstva iz novih društvenih slojeva – činovništva, trgovaca i zanatlija. Naročito je istaknuta njihova uloga u dva osnovna pravca društvenih preobražaja: kao nosilca ekonomskog razvitka čitavog područja i kao pokretača društvenih promena, novog načina života, stambene kulture i uvođenja evropskih vrednosti. Hronološki okvir istraživanja obuhvata period od oslobođenja šest nahija 1833. godine do poslednjih decenija 19. veka, kada je Aleksinac bio sedište okruga i kada se kao glavno naseljeno mesto na srpsko-turskoj granici ubrzano razvijao i postao nosilac dinamič- nih društvenih promena čitavog kraja.
KEYWORDS / KLJUČNE REČI:
preobražaji, grad, društvene grupe, građanstvo, razvitak
REFERENCES / LITERATURA
- Antonijević Dragoslav, Aleksinačko pomoravlje, Srpski etnografski zbornik, knjiga LXXXIII, SANU, Odeljenje društvenih nauka, Život i običaji naroda, Knjiga 35, Beograd 1971.
- Vuletić Aleksandra, Porodica u Srbiji sredinom 19. veka, Beograd 2002. Đorđević Tihomir R., Iz Srbije kneza Miloša, stanovništvo-naselja,
- Beograd 1924.
- Đorđević Tihomir R., Srbija pre sto godina, Beograd 2008.
- Đurđević Svetlana, „Prosveta u Aleksincu i okolini od oslobođenja od Turaka do početka Prvog svetskog rata”, Aleksinac i okolina u pro- šlosti, 500 godina od prvog pisanog pomena 1516–2016, Aleksinac 2016.
- Zundhauzen Holm, Istorija Srbije od 19. do 21. veka, Beograd 2009.
- Idvorean-Stefanović Branislava, „Stanovanje i domaći život – ogle- dalo društvenih slojeva u Aleksincu početkom 20. veka”, Glasnik Etno- grafskog instituta SANU, knj. XLIX, Beograd 2000.
- Jagodić Miloš, Naseljavanje Kneževine Srbije 1861–1880, Beograd 2004.
- Karadžić Vuk, Geografsko-statističkoje opisanije Srbije, Sabrana dela Vuka Karadžića, Beograd 1969.
- Katić Miljković Bojana, Poljoprivreda Kneževine Srbije (1834–1867) Beograd 2014.
- Katić Miljković Bojana, Struktura gradskog stanovništva Srbije sre- dinom XIX veka, Beograd 2002.
- Ljušić Radoš, „Doseljavanje, iseljavanje i gubici stanovništva u no- vovekovnoj Srbiji (1804–1818)”, Seobe srpskog naroda od XIV do XX veka, Zbornik radova posvećen tristogodišnjici velike seobe Srba, Beograd 1990.
- Ljušić Radoš, Kneževina Srbija (1830–1839), Beograd 1986.
- Maksimović Branko, Urbanizam u Srbiji – osnovna ispitivanja i doku- mentacija, Beograd 1938.
- Mijatović Boško, Duvan i srpska država u XIX veku, Beograd 2006. Milićević Milan Đ., Kneževina Srbija, Beograd 2005.
- Popović Dušan J., O Cincarima, prilozi pitanju postanka našeg gra- đanskog društva, Beograd 1998.
- Savić Olga, Uticajna sfera Aleksinca i njegove okoline, SAN, Posebno izdanje knjiga CCCVII, Geografski institut, knjiga 14, Beograd 1958.
- Spirić Miodrag, Istorija Aleksinca i okoline do kraja prve vladavine Kneza Miloša, Aleksinac 1995.
- Spirić Miodrag, Istorija Aleksinca i okoline od kraja prve vladavine Kneza Miloša 1839. do kraja Prvog srpsko-turskog rata 1876/1877. godi- ne, Aleksinac 2004.
- Stojančević Vladimir, Knez Miloš i Istočna Srbija 1833–1838, Po- sebna izdanja SAN, knj. CCXCVII, Beograd 1957.
- Stojančević Vladimir, Prvi srpski ustanak 1804–1813, Beograd 2004.
- Stojančević Vladimir, „Srpska nacionalna revolucija i obnova države od kraja XVIII veka do 1839,” Istorija srpskog naroda V-1, Beograd 1981.
- Tačka spajanja, Beograd 2013.
- Cvijetić Leposava, Popis stanovništva i imovine u Srbiji 1834. godi- ne, Mešovita građa (Miscellanea,) knjiga XIII, Beograd 1984.
- 150 godina telagrafa i telefona u Srbiji, Beograd 2010.
- 170 godina Pošte Srbije, katalog s izložbe u Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti, autor Dragoljub Popovski, Beograd 2010.
- Benevolo Leonardo, Grad u istoriji Evrope, Beograd 2004.
- Macura Vladimir, Čaršija i gradski centar. Razvoj središta varoši i grada Srbije XIX i prve polovine XX veka, Niš–Kragujevac 1984.