Свети краљ Милутин и његово доба: историја, књижевност, уметност (2023) (стр. 445-463)
АУТОР(И) / AUTHOR(S): Thalia Mantopoulou Panagiotopoulou
Е-АДРЕСА / E-MAIL:
DOI: 10.46793/6008-065-5.445MP
САЖЕТАК / ABSTRACT:
The church of Taxiarches is one of the most important monuments of the Paleologan era in Thessaloniki. During its long life, it underwent several modifications, that blurred its original dedication and function. The present study investigates the building phases of the monument and attempts their dating. It bases the research on architectural drawings, old and updated, morphological and constructional observations, Byzantine and modern written sources, painting analysis and dating, and urban location evidence. The study argues that Taxiarches should have been the Hilandar metochion in Thessaloniki founded by St. Savas Nemanjić at the dawn of the thirteen century and dedicated to St. George. The church itself was built on a pre-existing structure. The Nemanjić church was burnt and collapsed. In 1316−17 it was restored and decorated by King Milutin.
КЉУЧНЕ РЕЧИ / KEYWORDS:
King Milutin, Thessaloniki, church of Taxiarches, Hilandar metochion, St. George, St. Sava, Stefan Uroš
ЛИТЕРАТУРА / REFERENCES:
- Codex 1918: Γενικόν Κτηματολόγιον της Ελλ. Ορθοδόξου Κοινότητος Θεσσαλονίκης 1918, Thessaloniki Metropolis Archive.
- Demetriades 1983: V. Demetriades, Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης κατά την εποχή της τουρκοκρατίας. 1430−1912, Thessaloniki, 1983.
- Gala-Georgila 2015: E. Gala-Georgila, Δρόμοι του νερού και οργάνωση του χώρου κατά τη μέση και ύστερη βυζαντινή περίοδο στη Θεσσαλονίκης, PhD The- sis, Thessaloniki, 2015.
- Giros 2004: C. Giros, “Présence athonite à Thessalonique, XIIIe–XVe siècles” DOP 57 (2004) 265−278.
- Goulaki-Voutira 1984: A. Goulaki-Voutira, “Zur Identifizierung von Paleologenzeitlichen Kirchen in Thessaloniki”, JÖB 34 (1984), 255-264.
- Hatzi-Ioannou 1880: M. Hatzi-Ioannou, Αστυγραφία Θεσσαλονίκης, Thessaloniki, 1880.
- Hatziyannis 1994: M. Hatziyannis, « L’architecture du catholicon de l’ Olympiotissa à Elasson et les relations architecturales entre la Thessalie et la Macédoine à l’époque des Paléologues», στο: Θεσσαλία. Δεκαπέντε χρόνια αρχαιολογικής έρευνας, 1975-1990. Αποτελέσματα και προοπτικές, Athens, 1994, 371-386.
- Kissas 2004: S.Kissas, Το ιστορικό υπόβαθρο των καλλιτεχνικών σχέσεων Θεσσαλονίκης και Σερβίας. Από το τέλος του ΙΒ αιώνα μέχρι τον θάνατο του Κράλη Μιλούτιν, Thessaloniki, 2004.
- Karademou-Yerolompou 2013: A. Karademou-Yerolompou, H ανάδυση της σύγχρονης Θεσσαλονίκης. Ιστορίες-Πρόσωπα-Τοπία, Thessaloniki, 2013.
- Kovacevic 1998: M. Kovacevic, “Fortification Walls and Towers” Hilandar Monastery, Belgrade 1998, 133−144.
- Magdalino 1977: P. Magdalino, “Some additions and corrections to the list of Byzantine churches and monasteries in Thessalonica” REB 35 (1977) 277−285.
- Mantopoulou-Panagiotopoulou 2008: Th. Mantopoulou-Panagiotopoulou, «Το Κτηματολόγιο της Ελληνικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης του 1918 και άλλες κτηματολογικές πηγές της ίδιας εποχής». Στο Θεσσαλονίκης ανάδειξις. Χαρτών αναμνήσεις, Thessaloniki, 2008 σ. 219−225.
- Mantopoulou-Panagiotopoulou 2015: Th. Mantopoulou-Panagiotopoulou, «Οι επεμβάσεις στο ναό των Ταξιαρχών της Θεσσαλονίκης κατά τη δεκαετία του 1950», Πρακτικά του Γ΄ Επιστημονικού Συμποσίου Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης, Athens, 2015 773−791.
- Mantopoulou-Panagiotopoulou 2017: Th. Mantopoulou-Panagiotopoulou, «Το χρονικό των επεμβάσεων στο ναό των Ταξιαρχών στη Θεσσαλονίκη κατά τη δεκαετία 1950−60», Κτίτωρ. Αφιέρωμα στο δάσκαλο Γιώργο Βελένη, Thessalon- iki, 2017 183−196.
- Mantopoulou-Panagiotopoulou 2018: Th. Mantopoulou-Panagiotopoulou, „Από τη βυζαντινή στη σύγχρονη εποχή: Οι μεταμορφώσεις του Μητροπολιτικού Συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης ως απεικόνιση των πολεοδομικών επεμβάσεων και των ιστορικών περιόδων της πόλης“, HΡΩΣ ΚΤΙΣΤΗΣ. Μνήμη Χαράλαμπου Μπούρα (Two volumes), Athens 2018 151−168.
- Mantopoulou-Panagiotopoulou 2019: Th. Mantopoulou-Panagiotopoulou, «Οι μετεξελίξεις του ναού των Ταξιαρχών στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης από τη βυζαντινή στη σύγχρονη εποχή». Βυζαντινή Μακεδονία. Θεολογία-Ιστορία- Φιλολογία-Δίκαιο-Αρχαιολογία-Τέχνη Πρακτικά Γ΄ Επιστημονικού Συμποσίου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Thessaloniki, 2019 461−485.
- Millet 1916 : G. Millet. L ‘École grecque dans l’ architecture byzantine. Paris, 1916.
- Revithiadou – Raptis 2014: F. Revithiadou −K. Raptis, Αποκατάσταση – Στερέωση του Βυζαντινού Λουτρού στη Θεσσαλονίκη, Thessaloniki, 2014.
- Tantsis 2012: A. Tantsis, „Taxiarches“ in: Impressions. Byzantine Thessaloni- ke through the Photographs and Drawings of the British School of Athens (1888- 1910) 172−183. Thessaloniki, 2012.
- Theocharides 1999: P. Theocharides, “Observations on the Byzantine Buttressed Towers of Macedonia” Byzantine Macedonia. Papers from the Melbourne Conference July 1995, Melbourne 2001 20−27.
- Theocharides 1999: P. Theocharides, «O πύργος του Αγίου Σάββα στη Μ. Χελανδαρίου: προλεγόμενα της κτηριακής του διερεύνησης», Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 13 (1999) 317−323.
- Tsigaridas 2010: Ε. Τsigaridas, “L’activité artistique du peintre thessalonicien Georges Kalliergis”, ΔΧΑΕ 31(2010) 53−70.
- Tsitouridou 1986: A. Tsitouridou, „Η εντοίχια ζωγραφική του Αγίου Νικολάου στη Θεσσαλονίκη: συμβολή στη μελέτη της παλαιολόγειας ζωγραφικής κατά τον πρώϊμο 14ο αιώνα„, PhD Thesis, ΕΕΦΣΑΠΘ, Thessaloniki, 1986.
- Trypsiani-Omirou 1996: S.-R. Trypsiani-Omirou, „Το βυζαντινό λουτρό της οδού Θεοτοκοπούλου στην Άνω Πόλη της Θεσσαλονίκης“, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 10Β (1996) 587−99.
- Trypsiani-Omirou 1997: S.-R. Trypsiani-Omirou, “Byzantine Bath, Thessaloniki,” Secular Medieval Architecture in the Balkans, 1300−1500, and its Preservation, Thessaloniki, 1997 314−317.
- Trypsiani-Omirou 2012: S-R.Tripsiani-Omirou, Υλικά και τρόποι δομής στα βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, PhD Thesis, Thessaloniki, 2012.
- Velenis 1984: G. Velenis, „Ερμηνεία του εξωτερικού διακόσμου στη βυζαντινή αρχιτεκτονική“, PhD Thesis, ΕΕΠΣΑΠΘ, 8 (1984).
- Velenis 2001: G. Velenis, «Η βυζαντινή αρχιτεκτονική της Θεσσαλονίκης. Αισθητική προσέγγιση» Αφιέρωμα στη μνήμη του Σωτήρη Κίσσα, Thessaloniki, 2001 1−25.
- Xyggopoulos 1940: A. Xyggopoulos „Βυζαντινός λουτρών εν Θεσσαλονίκη“, Επιστημονική Επετηρίς Φιλοσοφικής Σχολής, 5 (1940) 83−97.
- Xyggopoulos 1952: A. Xyggopoulos, Τέσσαρες μικροί ναοί της Θεσσαλονίκης εκ των χρόνων των Παλαιολόγων, Thessaloniki, 1952 5−24.
- Xyggopoulos 1964: A. Xyggopoulos, Οι τοιχογραφίες του Αγ. Νικολάου του Ορφανού, Athens, 1964.
- Zivojinovic, Kravari, Giros 1998: M. Zivojinovic, V. Kravari, C, Giros, Archives de l’ Athos XX: Actes de Chilandar I. Des origines à 1319, Paris, 1998.