HOLY KING MILUTIN – PROTECTOR OF “ALL SERBIAN AND BULGARIAN LAND”

Sveti kralj Milutin i njegovo doba: istorija, književnost, umetnost (2023) (str. 351-366)

AUTOR(I) / AUTHOR(S): Marija Vasiljević

E-ADRESA / E-MAIL: 

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/6008-065-5.351V

SAŽETAK / ABSTRACT:

This paper analyses the evolution of the veneration of the Serbian King Stefan Uroš II Milutin (1282–1321) with regards to the translation of his relics to Sofia (before 1469). Besides providing an analysis of the specific manifestations of his cult in Sofia, the aim of the paper is to demonstrate the polyphony of the memories of saints as an important characteristic of their veneration. As in this case, this dynamic of the saint’s veneration is often caused by wider social and political changes, thus signalling its “social logic.”

KLJUČNE REČI / KEYWORDS:

King Stefan Uroš II Milutin, Sofia, cult of a saint, translation of a saint’s relics, polyphony, memories of saints, “social logic”

LITERATURA / REFERENCES:

Sources

  • Bogdanović1976: D. Bogdanović, “Žitije Georgija Kratovca”, Zbornik istorije književnosti 10. Stara srpska književnost, ed. V. Đurić, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti 1976, 203–267.
  • Gerlah1976: S. Gerlah, Dnevnik na edno pъtuvane do Osmanskata porta v Carigrad, Sofiя: Otečestven front.
  • Gramatik 1976: V. Gramatik, “O obnovi Rilskog manastira i o prenosu moštiju svetog Jovana Rilskog”, Primeri iz stare srpske književnosti. Od Grigorija Dijaka do Gavrila Stefanovića Venclovića, ed. Đ. Trifunović, Beograd: Slovo ljubve 1976, 126–136.
  • Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih 1866: Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih. Napisao arhiepiskop Danilo i drugi, na svijet izdao Đ. Daničić, Zagreb: Svetozara Galca.
  • Ivanova 1986: K. Ivanova, Stara bъlgarska literatura 4. Žitiepisni tvorbi, Sofiя: Bъlgarski pisatel.
  • Jovanović 2016: T. Jovanović, “Sinaksarsko žitije svetog kralja Milutina patrijarha Danila Banjskog”, Manastir Studenica: 700 godina Kraljeve crkve, eds. LJ. Maksimović, V. Vukašinović, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti 2016, 215–236.
  • Jovanović 2015: T. Jovanović, „Služba svetom kralju Milutinu Danila Banjskog“, Kosovsko-metohijski zbornik 6 (2015) 97–134
  • Mošin 1977: V. Mošin, “Kral Milutin spored negovata biografija od Danilo II, negovoto „žitije po svitok“ i negovata avtobiografija”, Spomenici za srednovekovnata i ponovata istorija na Makedonija II, ed. V. Mošin, Skopje: Arhiv na Makedonija 1977, 339–354.
  • Novaković 1867: S. Novaković, „Nešto o knezu Lazaru. Po rukopisu XVII. vijeka“, Glasnik Srpskog učenog društva 21 (1867) 157–164.
  • Plaović 2016: I. Plaović, “Slovo o Svetom knezu Lazaru nepoznatog Ravaničanina u srpskoslovenskoj rukopisnoj tradiciji”, Arheografski prilozi 38 (2016) 39–59.
  • Radojičić 1955: Đ. Sp. Radojičić, „Pohvala knezu Lazaru (jedan dosad nepoznati spis s kraja XIV veka)“, Istorijski časopis 5 (1955) 241–253.
  • Ubiparip 2005: M. Ubiparip, „Zbornik sa Kratkim žitijem kralja Milutina“, Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor 71 (2005) 53–72.
Literature
  • Bogdanović1980: D. Bogdanović, Istorija stare srpske književnosti, Beograd: Srpska književna zadruga.
  • Bojović 2007: D. Bojović, “Dva Danila i banjski kralj Milutin”, Manastir Banjska i doba kralja Milutin: zbornik sa  naučnog skupa održanog od 22. do 24. septembra 2005. godine u Kosovskoj Mitrovici, ed. D. Bojović, Niš, Kosovska Mitrovica, Manastir Banjska: Centar za crkvene studije, Filozofski fakultet Kosovska Mitrovica 2007, 211–217.
  • Vasiljević 2013: M. Vasiljević, „Pomeni predaka u poveljama Nemanjića i legitimizacija vlasti“, Inicijal. Časopis za srednjovekovne studije 1 (2013) 77–96.
  • Vasiljević 2015: M. Vasiljević, „Nastanak srpskih rodoslova i letopisa kao posledica političkih i društvenih promena“, Inicijal. Časopis za srednjovekovne studije 3 (2015) 95–117.
  • Vasiljević 2021a: M. Vasiljević, Kultovi svetih na centralnom Balkanu u vreme osmanskih osvajanja, Beograd: Balkanološki institut SANU.
  • Vasiljević 2021b: M. Vasiljević, “Translation of Saints’ Relics in the Late Medieval Central Balkans”, Balcanica 51 (2021) 23–43.
  • Gergova 2007: I. Gergova, “Kulъt kъm sv. kral Milutin „Sofiйski” v Bъlgariя”, Manastir Banjska i doba kralja Milutina: zbornik sa naučnog skupa održanog od 22. do 24. septembra 2005. godine u Kosovskoj Mitrovici, ed. D. Bojović, Niš, Kosovska Mitrovica, Manastir Banjska: Centar za crkvene studije, Filozofski fakultet Kosovska Mitrovica 2007, 249–273.
  • Mak Danilel 1991: G. Mak Daniel, „Genezis i sastavljanje Danilovog zbornika”, Arhiepiskop Danilo II i njegovo doba: međunarodni naučni skup povodom 650 godina od smrti, decembar 1987, ed. V. J. Đurić, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti 1991, 217–224.
  • Marjanović-Dušanić 2004: S. Marjanović-Dušanić, „Molitve svetih Simeona i Save u vladarskom programu kralja Milutina“, ZRVI 41 (2004) 235–250.
  • Marjanović-Dušanić 2017a: S. Marjanović-Dušanić, Sveto i propadljivo: telo u srpskoj hagiografskoj književnosti, Beograd: Balkanološki institut SANU, Clio.
  • Marjanović-Dušanić 2011: S. Marjanović-Dušanić, “La réécriture hagiog- raphique: usages et fonctions dans la Serbie médiévale”, Remanier, métaphraser. Fonctions et techniques de la réécriture dans le monde byzantin, ed. S. Marjanović-Dušanić, B. Flusin, Belgrade: Faculté de Philosophie 2011, 163–180.
  • Marjanović-Dušanić 2012: S. Marjanović-Dušanić, “La sainteté féminine et les cultes dynastiques en Serbie médiévale: la sainte reine Helene d’Anjoy”, Les réseaux familiaux: Antiquité tardive et Moyen Âge. In memoriam A. Laiou et É. Patlagean, ed. B. Caseau, Paris: Assoc. des Amis du Centre d’Histoire et Civili- sation de Byzance 2012, 125–133.
  • Marjanović-Dušanić 2017b: S. Marjanović-Dušanić, L’écriture et la sain- teté dans la Serbie médiévale. Étude d’hagiographie, Tunrhout: Brepols.
  • Marjanović-Dušanić 2007: S. Marjanović-Dušanić, Sveti kralj. Kult Stefana Dečanskog, Beograd: Balkanološki institut SANU, Clio.
  • Marjanović-Dušanić 2016: S. Marjanović-Dušanić, “Svod srpskih svetih u vreme kralja Milutina: dinastički kultovi”, Manastir Studenica: 700 godina Kraljeve crkve, eds. LJ. Maksimović, B. Vukašinović, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti 2016, 35–59.
  • Marjanović-Dušanić 2013: S. Marjanović-Dušanić, „Telo u srpskoj hagiografiji i nastanak koncepta nepobedivog junaka“, Zbornik radova vizantološkog instituta 50 (2013) 693–704.
  • Miltenova 2008: A. Miltenova, „Kultovete kъm novomъčenicite“, Istoriя na bъlgarskata srednovekovna literatura, ed. A. Miltenova, So- fiя: Iztok-Zapad 2008, 705–707.
  • Mladenović 2007: A. Mladenović, Povelje i pisma despota Stefana: tekst. komentari, snimci, Beograd: Čigoja.
  • Mošin 1976: V. Mošin, „Žitije kralja Milutina prema arhiepiskopu Danilu II i Milutinovoj povelji-autobiografiji“, Zbornik istorije književnosti 10. Stara srpska književnost, ed. V. Đurić, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti 1976, 109–136.
  • Novaković 1892: S. Novaković, “Manastir Banjska, zadužbina kralja Milutina”, Glas srpske kraljevske akademije 32 (1892) 3–55.
  • Popović 2022: D. Popović, „Svetačko proslavljanje kralja Milutina”, Sveti kralj Milutin. Vladar na raskršćima svetova, eds. S. Pirivatrić, S. Marjanović-Dušanić, D. Popović, Beograd 2022, 529–555.
  • Popović 2006: D. Popović, “Sveti kralj Stefan Dečanski”, Pod ok- riljem svetosti. Kult svetih vladara i relikvija u srednjovekovnoj Srbiji, Beograd: Balkanološki institut SANU, 143–183.
  • Popović 2016: D. Popović, “Svod srpskih svetih u vreme kralja Milutina: crkveni poglavari i pustinjaci”, Manastir Studenica: 700 godina Kraljeve crkve, eds. LJ. Maksimović, V. Vukašinović, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti 2016, 81–97.
  • Popović 1997: D. Popović, “The Cult of St Petar of Koriša – Stages of Development and Patterns“, Balcanica 28 (1997) 181–212.
  • Purković 1975: M. Purković, Srpski patrijarsi srednjega veka, Dizeldorf: Srpska pravoslavna eparhija zapadnoevropska.
  • Rašković 2020: A. Rašković, “Sveti kralj Milutin i Sveti mučenik knez Lazar u ruskim bogoslužbenim rukopisima XVI–XIX veka”, Bogoslovlje i duhovni život Karlovačke mitropolije godina 3. Bogoslovlje i duhovni život Karlovačke mitropolije u okviru 800 godina autokefalije Srpske pravoslavne crkve. Zbornik radova sa naučnog skupa, Beograd – Novi Sad, 16-17 decembar 2019, eds. V. Vukašinović, P. Perić, Beograd: Centar za liturgičke studije MONS HEMUS, Institut za liturgiku i crkvenu umetnost Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta Univerziteta u Beogradu 2020, 262–275.
  • Stojanović 1903: LJ. Stojanović, Katalog Narodne biblioteke u Beogradu IV. Rukopisi i stare štampane knjige, Beograd: Kralj.-srpska državna štamparija.
  • Todić 2018: B. Todić, „Kult gradačke ktitorke kraljice i monahinje Jelene“, Saopštenja 50 (2018) 33–50.
  • Trifunović 1970: Đ. Trifunović, “Beleške o delima u Srbljaku”, O srbljaku. Studije, ed. Đ. Trifunović, Beograd: Srpska književna zadruga 1970, 271–368.
  • Ćirković 1991: S. Ćirković, “Biografija kralja Milutina u Ulijarskoj povelji”, Arhiepiskop Danilo II i njegovo doba: međunarodni naučni skup povodom 650 godina od smrti, decembar 1987, ed. V. J. Đurić, Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti 1991, 53–67.
  • Ćirković 1981: S. Ćirković, “Unutrašnje borbe početkom XIV veka”, Istorija srpskog naroda 1. Od najstarijih vremena do Maričke bitke (1371), ed. Sima Ćirković, Beograd: Srpska književna zadruga 1981, 449– 475.
  • Ćorović 1929: V. Ćorović, “Siluan i Danilo II. Srpski pisci XIV– XV veka”, Glas Srpske kraljevske akademije 86 (1929) 13–103.
  • Fotić 2000: A. Fotić, Sveta Gora i Hilandar u Osmanskom carstvu (XV–XVII vek), Beograd: Balkanološki institut SANU, Manastir Hilandar, Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne Crkve.
  • Conevъ 1910: B. Conevъ, Opisъ na rѫkopisitѣ i staropečatnitѣ knigi na Narodnata biblioteka vъ Sofiя, Sofiя: Izdanie na bibliotekata.
  • Špadijer 2014: I. Špadijer, Sveti Petar Koriški u staroj srpskoj književnosti, Beograd: Čigoja štampa.