Spojeno i odvojeno pisanje reči u pravopisu srpskoga jezika: dijahronijski pristup

Uzdanica XXI II (2024) (str. 49-68)

AUTOR(I) / AUTHOR(S): Jelena M. Stevanović, Jadranka Ž. Milošević, Emilija N. Lazarević

Download Full Pdf   

DOI: 10.46793/Uzdanica21.2.049S

SAŽETAK / ABSTRACT:

Osnovni cilj rada jeste da ustanovimo koje se razlike odnose na jednu od najsloženijih oblasti srpskog pravopisa – poglavlje o spojenom i odvojenom pisanju reči, imajući u vidu dijahronijsku perspektivu, odnosno cilj nam je da sagledamo kojih su se sve formalnih i značenjskih kriterijuma autori/redaktori pravopisa pridržavali u vezi sa pisanjem složenica, polusloženica i sintagmi. Korpus čine Srpski pravopis (1914), Pravopis srpskohrvatskog književnog jezika (1923), Pravopisno uputstvo za sve osnovne, srednje i stručne škole Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca (1929), Novo pravopisno uputstvo srpskog književnog jezika (1942), Pravopis srpskohrvatskoga književnog jezika (1960), Pravopis srpskoga jezika (1993) i Pravopis srpskoga jezika (2014). Izbor korpusa zasnovan je na činjenici da se tokom jednog veka (1914–2014) priređivači pravopisa nisu uvek dosledno pridržavali tradicionalne srpske kodifikacije o spojenom i odvojenom pisanju reči, ali i da su neminovne promene u jeziku nalagale da se primenjuju nova ortografska pravila u ovoj oblasti. U kojoj meri su te razlike vidljive i u vezi sa kojim segmentima spojenog i odvojenog pisanja reči je najviše bilo izmena pokušaćemo da ukažemo u ovom radu.

KLJUČNE REČI / KEYWORDS:

pravopis, srpski jezik, spojeno i odvojeno pisanje reči, pravopisni priručnici, dijahronija.

LITERATURA / REFERENCES:

IZVORI
  • Belić (1923): A. Belić, Pravopis srpskohrvatskog književnog jezika, Beograd: Izdavačka knjižarnica Gece Kona.
  • Belić (1934): A. Belić, Pravopis srpskohrvatskog književnog jezika, Beograd: Izdavačko i knjižarsko preduzeće Gece Kona.
  • Belić (1950): A. Belić, Pravopis srpskohrvatskog književnog jezika, Beograd: Prosveta.
  • Belić (1999): Izabrana dela Aleksandra Belića, Pravopisi. Belić o pravopisima. Gramatička terminologija, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
  • Boranić (1947): Dragutin Boranić, Pravopis hrvatskoga ili srpskoga jezika, Zagreb: Školska i pedagoška izdanja nakladnog zavoda Hrvatske.
  • Novo pravopisno uputstvo srpskog književnog jezika (1942): Beograd: Izdavačko i prometno A. D. Jugoistok.
  • Petrović (1914): M. Petrović, Srpski pravopis za srednje škole, Novi Sad: Štamparija učiteljskog deoničarskog društva „Natoševićˮ.
  • Pešikan, Jerković, Pižurica (1993): M. Pešikan, J. Jerković, M. Pižurica (prir:), Pravopis srpskoga jezika. I.  Pravila i njihovi odnosi.II.  Rečnik uz pravopis, Novi Sad: Matica srpska.
  • Pešikan, Jerković, Pižurica (2014): M. Pešikan, J. Jerković, M. Pižurica, Pravopis srpskoga jezika, Novi Sad: Matica srpska.
  • Stevanović, Jonke (1960): M. Stevanović, Lj. Jonke, Pravopis srpskohrvatskog jezika, Novi Sad: Matica srpska, Zagreb: Matica hrvatska.
LITERATURA
  • Brborić (2005): V. Brborić, Neke terminološke dileme kod srpske interpunkcije, Naučni sastanak slavista u Vukove dane, 34/3, 253–262.
  • Brborić (2009): V. Brborić, O kombinovanim i udvojenim interpunkcijskim znacima i terminima pomoću kojih se označavaju, Naučni sastanak slavista u Vukove dane, 38/3, 91–101.
  • Brborić (2012): V. Brborić, Tvorba reči i pravopis – pisanje složenih determinativnih formacija sa prvom stranom komponentom, u: R. Dragićević (ur.), Tvorba reči i njeni resursi u slovenskim jezicima, Beograd: Filološki fakultet, 485–496.
  • Dešić (1997): M. Dešić, Srpski pravopis od Vuka do danas (referat na XIII saboru učitelja Srbije u Leskovcu), Učitelj, XV/57–58, 119–122.
  • Dešić (1998): M. Dešić, Pravopis i škola, K novoj pismenosti, Beograd: Naučna knjiga, 30–32.
  • Ivić i dr. (2004): P. Ivić, I. Klajn, M. Pešikan, B. Brborić, Srpski jezički priručnik, Beograd: Beogradska knjiga.
  • Klikovac (2011): D. Klikovac, O obradi interpunkcije u starom i novom izdanju Pravopisa srpskoga jezika, Književnost i jezik, LVIII/3–4, 229–248.
  • Kovačević (2011): M. Kovačević, O novom Matičinom Pravopisu i povodom njega, Nova zora, br. 30, Bileća – Gacko: Srpsko prosvjetno i kulturno društvo „Prosvjeta”, 92–100.
  • Kovačević (2018): M. Kovačević, Borba za ćirilicu i srpski jezik, Višegrad, Andrićgrad: Andrićev institut; Beograd: Belpak.
  • Kovačević, Šćepanović (2011): M. Kovačević, M. Šćepanović, Srpski jezik u vrtlogu politike, Nikšić: Matica srpska – Društvo članova u Crnoj Gori.
  • Mladenović (1974): A. Mladenović, Nad Daničićevim „Ratom za srpski jezik i pravopis”, Južnoslovenski filolog,  XXXI, 1–21.
  • Nedić (1894): Lj. Nedić, O jeziku i pravopisu: O pravopisu i interpunkciji (predlog književnoumeničkoj zajednici, podnesen 8. aprila 1894), Beograd: Alma 2008.
  • Pešikan (1970): M. Pešikan, Naš književni jezik na sto godina poslije Vuka, Beograd: Društvo za srpskohrvatski jezik i književnost SR Srbije.
  • Prćić (2005): T. Prćić, Engleski u srpskom, Novi Sad: Zmaj
  • Prćić (2007): T. Prćić, O pravopisu i opravopismenjavanju, Zbornik Matice srpske za slavistiku, 50, 691–695.
  • Ristić (2006): S. Ristić, Raslojenost leksike srpskog jezika i leksička norma, Beograd: Institut za srpski jezik SANU.
  • Simić (1991): R. Simić, Srpskohrvatski pravopis – normativistička ispitivanja o ortografiji i ortoepiji, Beograd: Naučna knjiga.
  • Simić (1994): R. Simić, Pravopis srpskoga jezika – normativistička i kodifikološka ispitivanja, Nikšić: Unireks, Zemun: Aktuel.
  • Simić (2013): R. Simić, Razmišljanja o racionalizaciji srpskog pravopisa, u: M. Kovačević (ur.), Nauka i tradicija, Filološke nauke: zbornik radova sa naučnog skupa, Pale: Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Filozofski fakultet, 29–39.
  • Stanojčić, Popović, Micić (1989): Ž. Stanojčić, Lj. Popović, S. Micić, Savremeni srpskohrvatski jezik i kultura izražavanja, Beograd, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
  • Stevanović (2015): J. Stevanović, Obrada interpunkcije u pravopisima srpskog jezika, u: M. Kovačević (ur.), Srpski jezik, književnost, umetnost, Zbornik radova sa IX međunarodnog naučnog skupa održanog na Filološko-umetničkom fakultetu u Kragujevcu (24–25. X 2014), knjiga I, Srpski jezik – od Vuka do danas, Kragujevac: Filološko-umetnički fakultet, 369–381.
  • Stevanović (1981): M. Stevanović, Savremeni srpskohrvatski jezik (gramatički sistemi i književnojezička norma) I: Uvod, Fonetika, Morfologija, Beograd: Naučna knjiga.
  • Subotić, Sredojević, Bjelaković (2012): Lj. Subotić, D. Sredojević, I. Bjelaković, Fonetika i fonologija: ortoepska i ortografska norma standardnog srpskog jezika, Novi Sad: Filozofski fakultet.
  • Čutura, Maksimović, Janjić (2009): I. Čutura, J. Maksimović, M. Janjić, Test osnovne pismenosti u selekciji studenata – budućih učitelja, u: M. Matti (ur.), Unapređenje obrazovanja učitelja i nastavnika: od selekcije do prakse, Jagodina: Pedagoški fakultet, 337–348.
  • Čutura (2013): I. Čutura, Pravopisna norma kao (nestabilni) regulator razlikovanja priloga i predloško-imeničkih konstrukcija, u: M. Kovačević (ur.), Tradicija i inovacije u savremenom srpskom jeziku, knjiga I, Kragujevac: Filološko-umetnički fakultet, 73–82.
  • Šipka (2000): M. Šipka, O srpskoj pravopisnoj terminologiji, Južnoslovenski filolog, LVI/3–4, 1411–1418.
  • Šipka (2011): M. Šipka, Stanje i problemi srpskog pravopisa u svjetlu aktuelne političke i lingvističke situacije, u: M. Kovačević (ur.), Nauka i politika, Filološke nauke: zbornik radova sa naučnog skupa, Pale: Univerzitet u Istočnom Sarajevu, Filozofski fakultet, 109–122.
  • Šunjevarić (2020): Đ. Šunjevarić, Složeni pridevi u Maretićevom prevodu Homerovog speva Ilijada, Godišnjak za srpski jezik, XXXI/18, 103–115.