ZNAČENJETO NA PRIJATELSTVOTO I OSAMENOSTA VO MEЃUVRSNIČKI TERELACII, PRIKAŽANO VO MAKEDONSKATA KNIŽEVNOST ZA DECA I MLADI

Детињство 1 (2024) (str. 133-143)

AUTHOR(S) / АУТОР(И): Јованка Д. Денкова

Download Full Pdf

DOI: 10.46793/Childhood24.1.133D

ABSTRACT / САЖЕТАК:

Луѓето се социјални битија за кои социјалната комуникација со другите луѓе е од витално значење. Обично, кога ќе се спомене зборот „осаменост”, првата асоцијација е поврзана со повозрасни луѓе, или луѓе во поодмината возраст. Но, факт е дека осаменоста не може да се поврзе конкретно со одредена возраст кај човекот. Исклучок од тоа не се ни децата ни адолесцентите. Адолесценцијата е период на транзиција, во кој младите се соочени со многу нови предизвици, како во семејството така и во училиштетто. Оттука, од круцијално значење за младиот човек е да има хармонични односи во семејството, а особено да воспостави пријателски односи во училиштето, на местата каде младите излегуваат и слично. На тој начин, пријателството со врсниците може да им го олесни стресот поврзан со училиштето, оценките, изгледот кој им се менува „преку ноќ” и сл. Во оваа статија, се осврнуваме кои тие неколку клучни моменти, преку соодветни примери кои ќе ги ексципираме од современата македонска книжевност за деца и млади.

KEYWORDS / КЉУЧНЕ РЕЧИ:

пријателство, осаменост, книжевност за деца и млади

REFERENCES / ЛИТЕРАТУРА:

ИЗВОРИ

Димовски, Петре. Средба во осамената куќа. Битола: Дата Песнопој, 2016.
Кралева, Мила. Што ако не постоеше Полна Месечина. Штип: Мила Кралева, 2012.
Неделковски, Велко. Шармери од осмо. Скопје: Арс Ламина-публикации, Либи, 2019.
Поповски, Александар. Бакнеж за сеќавање. Скопје: Детска радост, 1990.

ЛИТЕРАТУРА

Бери, Петар. Адолесцентите соочени со предизвици и проблеми во природната и социјалната средина. Warbletoncouncil, 2021, <https://mk.warbletoncouncil.org/adolescentes-retos-problemas-entorno-natural-social-1846> 30. 11. 2023.
Манасова-Јовановиќ, Б. Сексуално злоупотребување на децата – предаторите најчесто се во близина, 17. 12. 2018, <https://deca.mk/koga-ste-istsrpeni-ne-mozhete-da-bidete-najdobriot-roditel-na-vasheto-dete/> 30. 11. 2023.
Akers, James F. Similarities Within Adolescent Friendship Pairs: The Relationship Between the Strength and Qualities of Friendship and the Individuals’ Ego Identity Development. All Graduate Theses and Dissertations, 1992, <https://digitalcommons.usu.edu/etd/2530> 30. 11. 2023.
Barrett, David E. The Three Stages of Adolescence. The High School Journal, Vol. 79, No. 4, Apr.–May (1996): 333–339, <https://www.jstor.org/stable/40364502> 2. 11. 2023.
Berndt, Thomas J. The Features and Effects of Friendship in Early Adolescence. Child Development, 53 (6) (1982): 1447–1460, <https://www.jstor.org/stable/1130071> 4. 11. 2023.
Boyden, Jo, Andrew Dawes, Paul Dornan, Colin Tredoux. Adolescence and youth: A time of responsibility and transformation. Tracing the Consequences of Child Poverty: Evidence from the Young Lives study in Ethiopia, India, Peru and Vietnam, 101–132, 2019, <https://www.jstor.org/stable/j.ctvkjb390.11> 2. 11. 2023.
Cheon, Sung Hyeon. A Needs-Supportive Intervention to Help PE Teachers Enhance Students’ Prosocial Behavior and Diminish Antisocial Behavior. Psychology of Sport and Exercise, 35 (2018): 74–88, <https://espace.curtin.edu.au/bitstream/handle/20.500.11937/61722/260636.pdf 10> 30. 11. 2023.
Cole, A., C. Bond, P. Qualter, M. Maes. A systematic review of the development and psychometric properties of loneliness measures for children and adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18 (6) (2021): 3285.
Epstein, J. L. School environment and student friendships: Issues, implications, and interventions. In J. L. Epstein & N. Karweit (Eds.), Friends in school: Patterns of selection and influence in secondary schools. New York: Academic Press, 235–253, 1983, <https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780122405402500207> 30. 11. 2023.
Fuček, Helena. Predodžbe o adolescenticama i adolescentima u najčitanijim romanima adolescentske književnosti 2013. godine. Diplomski rad. Zagreb: Sveučilište u Zagrebu, Fakultet hrvatskih studija, 2013, <https://urn.nsk.hr/urn:nbn:hr:111:080810> 30. 11. 2023.
Hill, John P., Wendy P. Palmquist. Social cognition and social relations in early adolescence. International Journal of Behavioral Development, 1 (1978): 1–36.
Hunter, E. C., L. F. Katz, J. W. Shortt, B. Davis, C. Leve, N. B. Allen, & L. B. Sheeber. How do I feel about feelings? Emotion socialization in families of depressed and healthy adolescents. Journal of youth and adolescence, 40 (2011): 428–441, <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2992097/> 11. 11. 2023.
Klima, Tali. The quality of adolescent girls’ best friendships and their self-perceptions. Los Angeles: University of California, 2007, <https://www.proquest.com/openview/4d33277183f222f3084f0b093de0f2a7/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750> 30. 11. 2023.
Kobus, Kimberly. Peers and adolescent smoking. Addiction, 98 (2003): 37–55, Society for the Study of Addiction to Alcohol and Other Drugs, <https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/77612333/j.1360-0443.98.s1.4.x20211229-28594-b3bxav-libre.pdf>; <www.academia.com> 10. 11. 2023.
Larson, R. W., M. H. Richards. Introduction: The changing life space of early adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 18 (1989): 501–510.
Maes, Marlies, Wim Van den Noortgate, Suzanne F. Fustolo-Gunnink, Jessica Rassart, Koen Luyckx, Luc Goossens. Loneliness in Children and Adolescents with Chronic Physical Conditions: A Meta-Analysis. Journal of Pediatric Psychology, Vol. 42, Issue 6 (2017): 622–635, <https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsx046>; <https://academic.oup.com/jpepsy/article/42/6/622/3066283> 1. 1. 2024.
Masten, A. S., D. Cicchetti. Developmental cascades [Editorial]. Development and Psychopathology, 22(3), (2010): 491–495, <https://psycnet.apa.org/record/2010-14479-001> 10. 11. 2023.
Mathur, Ravisha, Thomas J. Berndt. Relations of Friends’ Activities to Friendship Quality. The Journal of Early Adolescence, 26(3) (2006): 365–388, <https://citeseerx.ist.psu.edu> 10. 11. 2023.
Mayhew, Kathryn P., Brian R. Flay, Joshua A. Mott. Stages in the development of adolescent smoking. Drug and Alcohol Dependence, 59 Suppl. 1, 2000, <https://www.researchgate.net/profile/Brian-Flay/publication/12544089> 10. 11. 2023.
McElvaney, R., S. Greene, D. Hogan. To Tell or Not to Tell? Factors Influencing Young People’s Informal Disclosures of Child Sexual Abuse. Journal of Interpersonal Violence, Vol. 29(5) (2014): 928–947, <jiv.sagepub.com> 10. 3. 2023.
Wentzel, Kathryn R., Carolyn McNamara Barry, Kathryn A. Caldwell. Friendships in Middle School: Influences on Motivation and School Adjustment. Journal of Educational Psychology, Vol. 96, No. 2 (2004): 195–203, <https://www.researchgate.net/profile/Carolyn-Barry/publication/232493135> 10. 11. 2023.
Young, R. A., S. Marshall, J. F. Domene, J. Arato-Bolivar, R. Hayoun, E. Marshall, … & L. Valach. Relationships, communication, and career in the parent–adolescent projects of families with and without challenges. Journal of Vocational Behavior, 68(1) (2006): 1–23, <https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0001879105000667> 11. 11. 2023.
Youniss, J., D. L. Haynie. Friendship in adolescence. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 13(1) (1992): 59–66, <https://www.researchgate.net/profile/Denise-Haynie/publication/21599931> 3. 11. 2023.