14. Savetovanje o elektrodistributivnim mrežama Srbije, sa regionalnim učešćem (2024), Broj rada: R-1.07
АУТОР / AUTHOR(S): Dejan Kolarski, Valentina Vasović, Jelena Janković, Draginja Mihajlović, Jovana Bošnjaković
DOI: 10.46793/CIRED24.R-1.07DK
САЖЕТАК / ABSTRACT:
Tokom proteklih godina zabeležen je porast broja havarija energetskih transformatora širom sveta, prouzrokovanih prisustvom korozivnih sumpornih jedinjenja u mineralnom izolacionom ulju, nastalih usled taloženja naslaga visokoprovodnih bakar-sulfida ili srebro-sulfida. U uljima koja se nalaze u eksploataciji može se detektovati veoma reaktivni elementarni sumpor, u obliku osmoatomnog molekula sumpora, S8, koji ima izražen afinitet prema srebru, čime su najugroženiji kontakti biračkog dela teretne regulacione preklopke (TRP). Kontaminacija izolacionog ulja elementarnim sumporom posledica je visokotemperaturnog postupka reaktivacije adsorbenata tokom ili nakon postupka regeneracije mineralnih izolacionih ulja. U radu je prikazan inovativni niskotemperaturni postupak za efikasno uklanjanje S8 iz mineralnog izolacionog ulja koji je zasnovan na primeni male količine čestica gvožđa na čijoj površini je deponovan bakar, kao ključne komponente smeše reagensa koja je dispergovana u polietilen glikolu. Intenzivnim mešanjem navedene smeše reagensa sa mineralnim izolacionim uljem pri temperaturama nižim od 100oC omogućeno je potpuno uklanjanje S8 iz ulja. Visoka efikasnost postupka, tj. uklanjanje S8 od početnih 15 mg/kg do nivoa ispod granice detekcije, postignuta je upotrebom male količine smeše reagensa u odnosu na masu ulja <(0,2 mas%), u laboratorijskim uslovima i na pilot postrojenju. Primenom ovog postupka i nakon završne obrade sa adsobentima dobijaju se izolaciona ulja sa poboljšanim fizičko-hemijskim i električnim karakteristikama pogodna za dalju upotrebu u energetskim transformatorima, pri čemu se smanjuju potencijalni ekološki i ekonomski rizici od havarija energetskih transformatora. Naredni period obuhvatiće dalju optimizaciju postupka i primenu postupka na industrijskom postrojenju.
КЉУЧНЕ РЕЧИ / KEYWORDS:
elementarni sumpor, energetski transformatori, korozivan sumpor, mineralno izolaciono ulje, postupak desulfurizacije
ЛИТЕРАТУРА / REFERENCES:
[1] Lewand L, 2002, ‘’The role of corrosive sulfur in transformers and transformer oil’’, In Proceedings of the 69th Annual International Doble Client Conference, Boston, MA, USA, pp 7–12
[2] S. Samarasinghe, H. Ma, C. Ekanayake, D. Martin and T. Saha, 2020, “Investigating Passivator Effectiveness for Preventing Silver Sulfide Corrosion in Power Transformer On-load Tap Changers,” IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation, pp. 1761-1768,
[3] CIGRE TB 625, 2015, ‘’Copper sulphide long-term mitigation and risk assesment’’ https://ecigre.org/publication/625-copper-sulphide-longterm-mitigation-and-risk-assessment
[4] Matejkova M., Kastanek F., Maleterova Y., Kuzilek V., Kosanova L., Solcova O., 2017, ‘’ Removal of Corrosive Sulfur from Insulating Oils by Natural Sorbent and Liquid-Liquid Extraction’’, IEEE Transactions on Dielectrics and Electrical Insulation Vol. 24, No. 4, pp 2383
[5] Dahlund, M. Johansson, H. Lager, U. Wilson, G., 2010, ‘’Understanding the presence of corrosive sulphur in previously non-corrosive oils following regeneration’’ In Proceedings of the 77th Annual International Conference of Doble Clients Conference, Boston, MA, USA, pp26–31
[6] Scatiggio, F. Tumiatti, V. Maina, R. Pompili, M. Bartnikas, R., 2010 ‘’Corrosive Sulfur in Insulating Oils: Its Detection and Correlated Power Apparatus Failures’’ IEEE Trans. Power Deliv. 201023, pp508–509
[7] Ding, D. Yang, L. Li, W. He, Y. Deng, B. Zhang, H. Wu, Z., 2019, ‘’Removal of Dibenzyl Disulfide (DBDS) by Polyethylene Glycol Sodium and Its Effects on Mineral Insulating Oil’’ IEEE 7, pp 121530121539.
[8] Martinez, R. Fares, C.N. Vidal, D. Chiarella, C., 2012, ‘’Investigating cause of failure in a 500 kV transmission transformer. In Proceedings of the MyTransfo’’ 75–85
[9] Samarasinghe, S. Ma, H. Martin, D. Saha, T., 2019, ‘’Investigations of Silver Sulfide Formation on Transformer OLTC Tap Selectors and Its Influence on Oil Properties, IEEE Trans. Dielectr. Electr. Insul. 26, 1926–1933.
[10] Holt A., Facciotti M., Amaro P., Brown P., Lewin L., Pilgrim J., 2013, ’An initial studz into silver corrosion on transformers following oil reclamation’ pp 469-472
[11] Lukić J., Janković J., Radomirović J., Mihajlović D., Ivančević V., Milosavljević S., 2017, ’Silver Corrosion Mitigation – Solution for Extension of Transformer Life’ Proceedings of Techcon South Eaast Asia.