Zbornik radova „Ustav SFRJ iz 1974. godine – 50 godina kasnije“, 2025 (str. 381-410)
AUTHOR(S) / AUTOR(I): Željko Bartulović 
, Milan Rapajić
DOI: 10.46793/Ustav74.381B
ABSTRACT / SAŽETAK:
Skupštinski sistem vlasti je po Ustavu SFRJ iz 1974 doslednije sproveden nego što je to učinjeno Ustavom SFRJ iz 1963. godine. Od organa izvršne vlasti i u ovom Ustavu su zadržani organi iz Ustava od 1963. godine, dakle, predsednik Republike i Savezno izvršno veće, s tim što je preuzeta institucija Predsedništva iz amandmana XXXVI uz Ustav Jugoslavije od 1971. godine.
Predsedništvo se može posmatrati kao kolegijalni šef države i kao poseban federalni organ. Razlog za uspostavljanje ovog organa treba tražiti u višenacionalnom karakteru ondašnje jugoslovenske federacije i kako je u tadašnjoj teoriji primećeno „u potrebi da se stvori institucionalni put za premošćivanje teškoća i dilema u vezi sa tzv. nasleđem prvog predsednika Republike“. U radu su inače obrađeni svi aspekti položaja Predsedništva kao organa koji se stara o očuvanju „federalne ravnoteže“. Ukazano je da je Predsedništvo više bilo organ šest republika i dve autonomne pokrajine nego organ Skupštine SFRJ.
Inače amandmanom XXXVII od 1971. godine predviđena je bila solucija da se pored Predsedništva bira i predsednik Republike pod sledećim uslovima: 1. da je kandidat za ovu funkciju , odnosno njen nosilac Josip Broz Tito; 2. da postoji predlog skupština republika i autonomnih pokrajna. U tom smislu Ustav SFRJ je predviđao postojanje predsednika Republike sa tzv. doživotnim mandatom. Ovakvo ustavno rešenje naišlo je na oštru kritiku u radu.
U vezi sa položajem i ulogom Saveznog izvršnog veća u Ustavu od 1974. godine nema značajnije distinkcije od rešenja Ustavnog zakona iz 1953. i Ustava iz 1963. godine. U Ustavu SFRJ iz 1974. godine je eksplicitno bilo navedeno da je „izvršni organ Skupštine SFRJ“. Konačno u zaključku rada dat je osvrt na domašaj ustavnih odredbi o organizaciji izvršne vlasti iz 1974. godine.
KEYWORDS / KLJUČNE REČI:
Ustav SFRJ; skupštinski sistem; izvršna vlast; predsednik Republike; Predsedništvo; Savezno izvršno veće
REFERENCES / LITERATURA
- Vučić, O., Izbor i odgovornost Predsedništva SFRJ, u: Promene Ustava SFRJ i Ustava SR Srbije, referati sa savetovanja (P. Nikolić, ur.), Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, Institut za pravne i društvene nauke Pravnog fakulteta, Beograd, 1988.
- Egić, O., Ustavna priroda i položaj predstavništva SFRJ, Univerzitet u Beogradu, Pravni fakultet magistarski rad, Beograd, 1982.
- Kardelj, E., Osnovni uzroci i pravci ustavih promena, Beograd, 1973.
- Kulić, D., Ustav SFRJ – Komentar, Beograd, 1979.
- Kutlešić, V., Golić, D., Ustavno pravo-izmenjeno i dopunjeno izdanje, Novi Sad, 2023.
- Maljković, N., Političko-izvršna funkcija u društveno – političkom sistemu Jugoslavije, doktorska disertacija, Univerzitet u Beogradu, 1985.
- Marković, R., Ustavno pravo, Beograd, 2014
- Mikić, V., Pola veka „Lošeg starenja“: Zašto Ustav SFRJ iz 1974. godine nije stekao „status građanstva“ u modernoj uporednoj ustavnosti?, u: Pravo i javne delatnosti: liber amicorum Jovica Trkulja (ur. S. Vukadinović), Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, Institut za uporedno pravo, Dosije studio, Beograd, 2024.
- Nikolić, P., Skupštinski sistem, u: Društveno-politički sistem SFRJ, Beograd, 1979.
- Nikolić, P., Položaj političko-izvršnih organa u Skupštinskom sistemu federacije u: Federalizam i nacionalno pitanje, Savez udruženja za političke nauke Jugoslavije, Beograd, 1971.
- Pajvančić, M., Kolektivni šef države – u Jugoslaviji i uporedno, doktorski rad, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, 1977.
- Pašić, N., Društveno – političke zajednice i podruštavljanje politike, Beograd, 1983.
- Ćuković, M., Predsedništvo SFRJ u Nacrtu novog Ustava, Socijalizam, br. 6/1973.
- Škarić, S., Ustavna kriza u Jugoslaviji i način njenog prevazilaženja, Vojno delo, br. 1-2/1991.
- Ustav SFRJ, Sl. list SFRJ, br. 9/1974.