Zbornik radova „Aleksinac : 190 godina u slobodi od oslobođenja 1833. do naših dana“, 2025 (str. 23-36)
AUTHOR(S) / AUTOR(I): Slaviša Nedeljković
Download Full Pdf 
DOI: 10.46793/Aleksinac190.023N
ABSTRACT / SAŽETAK:
U prvim decenijama XIX veka položaj srpskog naroda u pograničnim pašalucima Osmanskog carstva značajno se pogoršao. Rajinska zemlja je sve više nestajala dok su srpski seljaci bili pritisnuti novim globama i nametima. Pravni položaj srpskih čifčija nije bio ničim regulisan i zavisio je isključivo od volje čitluk-sahibije. Procesom čitlučenja razbijena je društveno-običajna organizacija srpskog naroda u istorijskoj Staroj Srbiji, uništena opštinska narodna samouprava, dok su sva sela sa naslednim baštinama na bivšim spahilucima pretvorena u čitluke.
KEYWORDS / KLJUČNE REČI:
Osmansko carstvo, pašaluci, Srbi, turske vlasti, čitluk-sahibijski sistem
ACKNOWLEDGEMENT / PROJEKAT:
Rad je nastao kao rezultat istraživanja koje je podržalo Ministarstvo nauke, teh- nološkog razvoja i inovacija Republike Srbije (Ugovor br. 451-03-47/2023-01/200165).
REFERENCES / LITERATURA
- Vasiljević Jovan Hadži, Arnautski pokret u XIX veku, Beograd 1905.
- Vasiljević Jovan Hadži, Arbanaška liga – arnautska kongra i srpski na- rod u Turskom carstvu (1878–1882), Beograd 1909.
- Vasiljević Jovan Hadži, Skoplje i njegova okolina, Beograd 1930. Gavrilović Mihailo, Miloš Obrenović, III, Beograd 2021.
- Jagodić Miloš, Srbija i Stara Srbija (1839–1868), nasleđe na jugu, Beo- grad 2016.
- Kosovo i Metohija u srpskoj istoriji (grupa autora), Beograd 1989.
- Mikić Đorđe, Društvene i ekonomske prilike kosovskih Srba u XIX i početkom XX veka (od čifčijstva do bankarstva), Beograd 1988.
- Milićević Milan Đ, Kraljevina Srbija, Beograd 1973.
- Nedeljković Slaviša, „Aleksinac, kapija srpske zagranične akcije ka jugu 1833–1844”, Zbornik radova Aleksinac i okolina u prošlosti, 500 godina od prvog pisanog pomena 1516–2016, Aleksinac 2016, 155–174.
- Nedeljković Slaviša, Iz političkog i ckveno-prosvetnog života Srba u Staroj Srbiji i Makedoniji u 19. veku, Vranje 2017.
- Nedeljković Slaviša, Srbija i Kosovo i Metohija (1856–1897), kultur- no-prosvetni i nacionalni rad, Niš 2012.
- Nedeljković Slaviša, „Učešće Arbanasa u gušenju Niške bune 1841. godine”, Zbornik radova Ustanci i pobune Srba u Turskoj u XIX. veku – povodom 170. godina od izbijanja Niške bune, priredio S. Nedeljković, Niš 2012, 7–24.
- Nušić Branislav Đ., Kosovo, opis zemlje i naroda, Beograd 1986.
- Popović Petar, Crna Gora u doba Petra I i Petra II Njegoša, Beograd 1951.
- Rot Hugo, Kosovski iskoni, Beograd 1996.
- Stanković Todor, Putne beleške po Staroj Srbiji 1871–1898, Beograd 1910.
- Stojančević Vladimir, Južnoslovenski narodi u Osmanskom carstvu od Jedrenskog mira 1829. do Pariskog kongresa 1856. godine, Beograd 1971.
- Stojančević Vladimir, Knez Miloš i Istočna Srbija 1833–1838, Beo- grad 1957.
- Stojančević Vladimir, „Narodnooslobodilački pokreti u Niškom kraju 1833. i 1834/35. godine”, Istorijski časopis, V, Beograd 1955.
- Stojančević Vladimir, „Obnovljena srpska država i Arbanasi 1804– 1878. godine”, Zbornik radova Srbija i Albanci u XIX i početkom XX veka, Beograd 1990.
- Stojančević Vladimir, Srbi i Arbanasi 1804–1912, Novi Sad 1994.
- Urošević Atanasije, „Novobrdska Kriva Reka”, Srpski Etnografski Zbornik, LX, Beograd 1953.
- Čemerikić Milan, „Trgovina, zanatstvo, industrija i kreditne ustanove u Staroj Srbiji od 1875. do 1937. godine”, Spomenica dvadesetpetogodi- šnjice oslobođenja Južne Srbije, Skoplje 1937.
- Džambazovski Kliment, Privredne veze Bugara s Kneževinom Srbijom u doba kneza Miloša Obrenovića i ustavobranitelja, Beograd 1986.
- Šešum Uroš, Srbija i Stara Srbija (1804–1839), Beograd 2017.