АУТОР(И) / AUTHOR(S): Marko Đurović, Arsenije Ćirić, Željko V. Despotović
DOI: 10.46793/EEE24-1.51P
САЖЕТАК / ABSTRACT:
Zahvaljujući svojoj složenosti i heterogenosti, sektor domaćinstva predstavlja neizostavnu tačku u politikama energetske tranzicije. U Evropskoj uniji, potrošnja energije u domaćinstvima čini oko 26% finalne potrošnje energije, dok u Srbiji ovaj sektor ima najveći udeo u finalnoj potrošnji, što čini oko trećinu finalne potrošnje. Primenom mera energetske efikasnosti moguće je ostvariti značajne energetske uštede, što zajedno sa smanjenjem i supstitucijom upotrebe fosilnih goriva vodi manjem doprinosu klimatskim promenama i značajnom smanjenju zagađenja vazduha. Paket zakonskih mera “Čista energija za sve Evropljane” je sveobuhvatan skup zakona koji definišu evropsku klimatsku i energetsku politiku nakon 2020. godine. Ovaj paket obuhvata i povezuje niz tema koje se tiču i sektora domaćinstva. Kroz ovaj paket se od država članica zahteva da postave visoke ciljeve u pogledu energetske efikasnosti i dekarbonizacije u gradnji i revitalizaciji stambenih objekata i istovremeno se zahteva sprovođenje mera koje se tiču domaćinstava pogođenih energetskim siromaštvom. Direktiva o energetskim performansama zgrada, Direktiva o energetskoj efikasnosti, Direktiva o obnovljivim izvorima energije, Uredba o upravljanju energetskom unijom i delovanju u oblasti klime i Uredba o uspostavljanju okvira za postizanje klimatske neutralnosti pokrivaju glavna pitanja vezana za energetsku politiku tranzicije u domaćinstvima u Evropskoj uniji. Srbija se, kao članica Energetske zajednice i kandidat za članstvo u Evropskoj uniji, obavezala da će uskladiti svoju politiku i zakonodavstvo u energetici, prihvatiti tehničku pomoć i podršku u sprovođenju reformi kako bi prilagodila nacionalni energetske sistem evropskim standardima. Cilj ovog rada jeste prikaz regulatornog i strateškog okvira „Čista energija za sve Evropljane“ u delu koji se odnosi na sektor domaćinstva i analiza njegove transpozicije u ključne zakonske odredbe Republike Srbije koje se bave ovom tematikom.
КЉУЧНЕ РЕЧИ / KEYWORDS:
energetska tranzicija, Paket čiste energije, regulatorni okvir, energetska politika, domaćinstva, Srbija
ЛИТЕРАТУРА / REFERENCES:
- European Commission, Europe leads the global clean energy transition: Commission welcomes ambitious agreement on further renewable energy development in the EU, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/STATEMENT_18_4155 [pristupljeno 26.02.2024]
- Fetting, C. The European Green Deal, ESDN Office, Vienna, 2020, https://www.esdn.eu/fileadmin/ESDN_Reports/ESDN_Report_2_2020.pdf [pristupljeno 26.02.2024]
- Mandić-Lukić, J., Milovanović, Đ., Stipić, M., Raković, R., Petrović-Bećirović, S. Energetska tranzicija – inteligentna, pravedna i ekološki prihvatljiva, Energija, ekonomija, ekologija, Vol. 24, No. 1, pp. 1-21, 2022. https://doi.org/10.46793/EEE22-1.17P
- Evropska unija, Dugoročna strategija do 2050, https://climate.ec.europa.eu/eu-action/climate-strategies-targets/2050-long-term-strategy_hr [pristupljeno 26.02.2024]
- Pavlović, B. Osnaživanje energetske tranzicije u sektoru domaćinstva u Srbiji: Integrativni pristup, Energija, ekonomija, ekologija, Vol. 25, No.2, pp. 1-9, 2023. https://doi.org/10.46793/EEE23-2.01P
- Pavlović, B., Ivezić, D., Živković, M. Izazovi energetske tranzicije u sektoru individualnog grejanja, Energija, ekonomija, ekologija, Vol. 24, No. 1, pp. 17-21, 2022. https://doi.org/10.46793/EEE22-1.17P
- Buildings Performance Institute Europe, A Guidebook to European Building Policy, 2020. https://www.bpie.eu/wp-content/uploads/2020/08/BPIE_Guide-on-Building-Policy_Final.pdf [pristupljeno 26.02.2024]
- Eurostat, Energy consumption and use by households, https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/ddn-20200626-1 [pristupljeno 26.02.2024]
- The General Principles of EU Administrative Procedural Law, 2015. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2015/519224/IPOL_IDA%282015%29519224_EN.pdf [pristupljeno 26.02.2024]
- Evropska unija, Vrste zakonodavstva, https://european-union.europa.eu/institutions-law-budget/law/types-legislation_hr [pristupljeno 26.02.2024]
- Directive (EU) 2018/844 of the European Parliament and of the Council of 30 May 2018 amending Directive 2010/31/EU on the energy performance of buildings and Directive 2012/27/EU on energy efficiency, 2018
- Malmborg, F. First and last and always: Politics of the ‘energy efficiency first’ principle in EU energy and climate policy, Energy Research & Social Science, Vol. 101, 103126, 2023.https://doi.org/10.1016/j.erss.2023.103126
- Directive (EU) 2018/2002 of the European Parliament and of the Council of 11 December 2018 amending Directive 2012/27/EU on energy efficiency, 2018.
- Directive (EU) 2018/2001 of the European Parliament and of the Council of 11 December 2018 on the promotion of the use of energy from renewable sources, 2018.
- Regulation (EU) 2018/1999 of the European Parliament and of the Council of 11 December 2018 on the Governance of the Energy Union and Climate Action, 2018.
- Bankwatch Network, National energy and climate plans, 2023. https://bankwatch.org/wp-content/uploads/2023/06/2023_06_30_National-energy-and-climate-plans_catalysts-for-the-energy-transition-or-box-ticking-exercises.pdf [pristupljeno 26.02.2024]
- Regulation (EU) 2021/1119 of the European Parliament and of the Council of 30 June 2021 establishing the framework for achieving climate neutrality, 2021.
- European Parliament, Guidelines for the Implementation of the Green Agenda for the Western Balkans Accompanying the Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions An Econom, Brussel, 2020. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52020SC0223 [pristupljeno 26.02.2024]
- PK Srbije, Centar za životnu sredinu, tehničke propise i društvenu odgovornost, Zelena agenda za Zapadni Balkan, Beograd, 2020. https://api.pks.rs/storage/assets/Zelena%20agenda%20za%20Zapadni%20Balkan_info.pdf [pristupljeno 26.02.2024]
- Zakon o efikasnom korišćenju energije, Službeni glasnik RS, br. 25/2013, 2013.
- Zakon o energetskoj efikasnosti i racionalnoj upotrebi energije, Službeni glasnik RS, br. 40/2021.
- Zakon o energetici, Službeni glasnik RS, br. 145/14, 95/2018 – dr. zakon, 40/2021 i 35/2023 – dr. zakon i 62/2023.
- Integrisani nacionalni i klimatski plan Republike Srbije do 2030. sa vizijom do 2050. Godine 2023. https://www.mre.gov.rs/tekst/1115/-integrisani-nacionalni-energetski-i-klimatski-plan-republike-srbije-za-period-do-2030-sa-vizijom-do-2050-godine.php [pristupljeno 26.02.2024]
- Zakon o korišćenju obnovljivih izvora energije, Službeni glasnik RS, br. 40/2021 i 35/2023.
- Zakon o klimatskim promena, Službeni glasnik RS, br. 26/2021.
- Zakon o komunalnim delatnostima, Službeni glasnik RS, br. 88/2011, 104/2016 i 95/2018.
- Zakon o planiranju i izgradnji, Sl. glasnik RS, br. 72/2009, 81/2009 – ispr., 64/2010 – odluka US, 24/2011, 121/2012, 42/2013 – odluka US, 50/2013 – odluka US, 98/2013 – odluka US, 132/2014, 145/2014, 83/2018, 31/2019, 37/2019 – dr. zakon, 9/2020, 52/2021 i 62/2023.
- Đukić, P., Pravična tranzicija energetike Srbije – održivost reformi u uslovima nove globalne krize, Energija, ekonomija, ekologija, 24, No. 3, pp. 53-62, 2022. https://doi.org/10.46793/EEE22-3.53D
- Đukić, P., Đukanović, S. Konfuzija u energetskoj tranziciji – svet i Srbija danas, Energija, ekonomija, ekologija 3, Vol. 25, No. 3, pp. 17-23, 2023 https://doi.org/10.46793/EEE22-3.17D