Holistički pristup upravljanju HEPS Đerdap / A Holistic Approach to Managing the Iron Gate Hydropower and Navigation System

Energija, ekonomija, ekologija, 3, XXVII (2025) (7-13 стр.)

АУТОР(И) / AUTHOR(S): Nikola MILIVOJEVIĆ Dejan DIVAC Boban STOJANOVIĆ Prvoslav MARJANOVIĆ Brankica MAJKIĆ-DURSUN Dragan STANKOVIĆ

САЖЕТАК / ABSTRACT:

Hidroenergetsko plovidbeni sistem Đerdap čine HEPS „Đerdap 1” i HEPS „Đerdap 2” koji imaju ne samo veliki uticaj na nivoe reke Dunav u dužini od preko 300 km već i na režime podzemnih voda u širokom području priobalja, zatim na funkcionisanje i promene ekosistema u zoni uspora, a istovremeno predstavljaju i zonu retenzije i akumulacije nanosa i raznih vrsta zagađenja sa svih uzvodnih delova sliva koje Dunav i pritoke transportuju na svom putu do Đerdapa. Izgradnjom HEPS „Đerdap 1“ i „Đerdap 2“ došlo je do trajne promene prirodnih uslova u akumulacijama i priobalju, sa određenim negativnim posledicama. To su: povišenje nivoa podzemnih voda u priobalju, koje ugrožavaju naseljena mesta, industrijske, komunalne i saobraćajne objekte i dovode do prevlaživanja poljoprivrednog zemljišta, povišenja nivoa vode usled taloženja nanosa, ugrožavanje stabilnosti odbrambenih nasipa i visokih obala, izmene u rečnoj biocenozi, itd. U radu se daju principi holističkog pristupa upravljanju kako bi se, pored energetske eksploatacije kao osnovne namene, dalo na značaju i upravljanju svim drugim aspektima: režimom podzemnih voda u priobalju, režimom nanosa, kako po pitanju količina tako i po pitanju kvaliteta i dr. Pristup upravljanju se definiše uzimajući u obzir sve postojeće tehničke sisteme koji su relevantni za datu problematiku. U skladu sa definisanim principima, u radu se daje i struktura softversko/hardverskog sistema za podršku upravljanju koja je bazirana na postojećim tehničkim sistemima koji obuhvataju veliki broj međusobno povezanih komponenti hardvera, softvera, mernih instrumenata i korisnika.

КЉУЧНЕ РЕЧИ / KEYWORDS:

upravljanje hidroenergetskim sistemima, holistički pristup, sistemi za podršku upravljanju

ПРОЈЕКАТ / ACKNOWLEDGEMENT:

ЛИТЕРАТУРА / REFERENCES:

Rešenje o odobrenju Protokola o zaključcima Delegacija Jugoslavije i Rumunije o iskorišćavanju voda Dunava u Đerdapskom sektoru, Međunarodni ugovori FNRJ, Sveska br. 75, 1957. str. 65-66 (potpisanog u Oršavi 1956. godine). http://arhiviranisajt.msp.gov.rs/sr/images/stories/bilaterala_ugovori/rumunija_vazeci.pdf [pristupljeno 12.02.2025]
Sporazum između SFR Jugoslavije i SR Rumunije o izgradnji i eksploataciji Hidroenergetskog i plovidbenog sistema Đerdap na reci Dunav, potpisanog 30. novembra 1963. godine, ratifikovanog dana 17. juna 1964. godine, koji je stupio na snagu 16.7.1964. godine, Dodatak Sl. lista br. 11/1964; Zbirka ugovora OUN, Sveska 512. http://arhiviranisajt.msp.gov.rs/sr/images/stories/bilaterala_ugovori/rumunija_vazeci.pdf [pristupljeno 12.02.2025]
Zakon o potvrđivanju Konvencije između Savezne vlade Savezne Republike Jugoslavije i Vlade Rumunije o eksploataciji i održavanju hidroenergetskih i plovidbenih sistema Đerdap I i Đerdap II sa prilozim,. list SRJ – Međunarodni ugovori, br. 7/1998-19, od 16. maja 1998. godine. http://demo.paragraf.rs/demo/combined/Old/t/t2006_03/t03_0112.htm [pristupljeno 12.02.2025]
Pravilnik o organizaciji i radu ZDSE, 1998.
Pravilnik o organizaciji i radu ZDSP, 1988.
Pravilnik o organizaciji i načinu rada KZP, 1999.
Milivojević, N., Milivojević, V., Tripković, V., Prodanović , D., Marjanović, D. General platform for hydroinformatics systems – a review of concept, in Proc. Contemporary Water Management: Challenges and Research Directions, International Scientific Conference in the Honour of 75 Years of the Jaroslav Černi Water Institute, Belgrade, Serbia, October 19-20, 249-267, 2022. https://grafar.grf.bg.ac.rs/handle/123456789/2832?locale-attribute=sr_RS [pristupljeno 14.02.2025]
Kabeyi, M.J., Olanrewaju, O.A. Sustainable Energy Transition for Renewable and Low Carbon Grid Electricity Generation and Supply, Frontiers in Energy Research, 9, 743114 2022. https://doi.org/10.3389/fenrg.2021.743114
Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2040. godine sa projekcijama do 2050. godine. https://pravno-informacioni-sistem.rs/eli/rep/sgrs/skupstina/strategija/2024/94/1 [pristupljeno 14.02.2025]
Tao, F., Qi, Q., Liu, A., Nee, A.Y.C.. Digital Twins and Cyber–Physical Systems Toward Smart Manufacturing and Industry 4.0: Correlation and Comparison, Engineering, 5, No. 4, pp. 653-661, 2019. https://doi.org/10.1016/j.eng.2019.01.014
Hydropower Digital Twins Solution Helps with Operator Challenges. https://www.pnnl.gov/news-media/hydropower-digital-twins-solution-helps-operator-challenges [pristupljeno 21.02.2025]
Grieves,, Vickers, J. Digital Twin: Mitigating Unpredictable, Undesirable Emergent Behavior in Complex Systems, in Kahlen, F.-J., Flumerfelt, S., Alves, A. (Eds),Transdisciplinary Perspectives on Complex Systems, Springer, Cham, pp. 85-113, 2017. https://doi.org/10.1007/978-3-319-38756-7_4
Kritzinger, W., Karner, M., Traar, G., Henjes, J., Sihn, W. Digital Twin in manufacturing: A categorical literature review and classification, IFAC-PapersOnLine, V 51, No. 11, pp. 1016-1022, 2018. https://doi.org/10.1016/j.ifacol.2018.08.474
Fuller, A., Fan, Z., Day, C., Barlow, Digital Twin: Enabling technologies, challenges and open research, IEEE Access, Vol. 8, pp. 108952-108971, 2020. https://doi.org/10.1109/ACCESS.2020.2998358
Boschert,, Rosen, R. Digital Twin – The Simulation Aspect, in: Hehenberger, P., Bradley, D. (Eds.), Mechatronic Futures, Springer, Cham. pp. 59-74, 2016. https://doi.org/10.1007/978-3-319-32156-1_5
Madni, A.M., Madni, C.C., Lucero, S.D. Leveraging Digital Twin Technology in Model-Based Systems Engineering, Systems, V 7, No. 1, pp. 7, 2019. https://doi.org/10.3390/systems7010007