Manastir Manasija : Sažeti pregled povesti manastira Manasija u svetlosti istorijskih izvora u periodu od osnivanja manastira do oslobođenja od Osmanlija

Sabornost XVIII (2024)  (str. 109-142)

AUTOR(I) / AUTHOR(S): Srećko Petrović

Download Full Pdf  

DOI: 10.46793/sabornost24.109P

SAŽETAK / ABSTRACT:

Istorija manastira Manasija tokom prva četiri veka njegovog postojanja slabo je poznata. U istorijski izvorima sreće se neveliki broj kratkih pomena ovog manastira. Bez ikakvih pretenzija na iscrpnost, ovaj rad čitaocima predlaže pregled poznatih činjenica iz istorije manastira Manasija zasnovan najpre na jednom preliminarnom čitanju istorijske građe — starih pisanih spomenika, letopisa i rodoslova, zapisa, objavljenih osmanlijskih deftera i drugih relevantnih dokumenata, a potom i raspoložive literature. U ovom radu ponuđen je pregled istorije manastira Manasija u periodu od osnivanja manastira do oslobođenja od Osmanlija, odnosno od početka 15. do početka 19. veka. U radu su u uglastim zagradama navedena upućivanja na korišćene istorijske izvore (u obliku skraćenica, za koje su na kraju rada data razrešenja), a u fusnotama ispod teksta upućivanja na literaturu.

KLJUČNE REČI / KEYWORDS:

: Manastir Resava — Manasija, Despot Stefan Lazarević, stari srpski letopisi i rodoslovi, stari srpski natpisi i zapisi, turski defteri, monasi manastira Manasija

LITERATURA / REFERENCES

  • Bogićević, M. (1989). Stevan Sinđelić, resavski vojvoda i njegovo doba. Beograd: „Vuk Karadžić”.
  • Božić, I., i Đurić, V. J. (ur.). (1975). O knezu Lazaru: naučni skup u Kruševcu, 1971. Beograd — Kruševac: Filozofski fakultet, Odeljenje za istoriju umetnosti — Narodni muzej Kruševac.
  • Vojnović, Ž. D. (2018). Manastirske biblioteke na području Karlovačke mitropolije u 18. veku. Doktorska disertacija. Univerzitet u Beogradu, Filološki fakultet.
  • Vujović, B. (1986). Umetnost obnovljene Srbije 1791–1848. Beograd: Prosveta — Republički zavod za zaštitu spomenika.
  • Garić Petrović, G. (2010). Demografske prilike i mreža parohija u Beogradskoj eparhiji od 1718. do 1739. godine. Istorijski časopis, LIX, 267–296.
  • Deroko, A. (1953). Monumentalna i dekorativna arhitektura u srednjevekovnoj Srbiji. Beograd: Naučna knjiga.
  • Dinić, M. J. (1962). Za istoriju rudarstva u srednjevekovnoj Srbiji i Bosni. Deo 2. Beograd: Naučno delo.
  • Dobrosavljević, V. (2020). Stefan Lazarević: ratnik i vladar. Beograd: Udruženje „Poredak”.
  • Dragašević, J. (1881). Polostrovo Ilirsko (Balkansko) sa gledišta vojno: studija od [Jovana] Dragaševića. U Beogradu: štampano u Državnoj štampariji.
  • Đokić, N., i Dumić, O. (2014). Sibničke crkve. Kalenić, XXXIII, 2 (212), 39–43.
  • Zirojević, O. (1971). Smederevski sandžakbeg Ali-beg Mihaloglu. Zbornik [Matice srpske] za istoriju, 3, 9–27.
  • Zirojević, O. (1994). Popis manastira Smederevskog sandžaka iz 1516. Saopštenja XXVI, 157–160.
  • Ivanović, M. B. (2013). Vlastela države srpskih despota. Neobjavljena doktorska disertacija, Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet.
  • Jovanović, G. (2017). Molitveni zapis na svitku ktitorske freske Despota Stefana Lazarevića. U D. Mršević-Radović i B. Suvajdžić (ur.), Predavanja 6. Seminar srpskog jezika književnosti i kulture (str. 23–33). Beograd: Međunarodni slavistički centar — Filološki fakultet. https://doi.org/10.18485/msc_pred.2017.6.ch2.
  • Jovanović, G. (2019). Naseljena mesta u Resavi u tursko doba. U D. Mršević-Radović i B. Suvajdžić (ur.), Predavanja 8. Seminar srpskog jezika književnosti i kulture (str. 23–30). Beograd: Međunarodni slavistički centar — Filološki fakultet. https://doi.org/10.18485/msc_pred.2019.8.ch2.
  • Jovanović, D. (2009). Jagodinska, Ćuprijska i Paraćinska nahija u Prvom i Drugom srpskom ustanku. Jagodina: Istorijski arhiv Jagodina.
  • Katanić, N. (1988). Dekorativna kamena plastika moravske škole. Beograd: Prosveta — Republički zavod za zaštitu spomenika kulture.
  • Katić, S., i Urošević, U. (2015). Vakufi u sumarnom popisu Smederevskog sandžaka iz 1530. godine. Mešovita građa, XXXVI, 37–72.
  • Knežević, B. (1989). Manastiri y Braničevu prema turskom popisu iz 1467. godine. Saopštenja, XX–XXI, 197–209.
  • [Koturović, S. M.] (1884). Odlomci iz istorije Beograda: Beograd od 1689. do 1717. god. Godišnjica Nikole Čupića, VI, 141–188.
  • Košutić, R. (1894). Pisma iz Petrograda. Prosvetni glasnik, XV, 4, 193–203.
  • Krstić, A. R. (2021). Resavska zvona i monaška izdaja — o jednoj vesti iz Nikoljskog i Brankovićevog letopisa. U G. Jovanović (ur.), Dani srpskoga duhovnog preobraženja XXVII. Srednji vek u srpskoj nauci, istoriji, književnosti i umetnosti XI: naučni skup Despotovac–Manasija, 20–21. avgust 2019. godine (str. 181–202). Despotovac — Beograd: Narodna biblioteka „Resavska škola” — Institut za srpski jezik SANU.
  • Marić Jerinić, M. P. (2021). Pečatnjak manastira Manasije u zbirci Narodnog muzeja u Beogradu. U G. Jovanović (ur.), Dani srpskoga duhovnog preobraženja XXVII. Srednji vek u srpskoj nauci, istoriji, književnosti i umetnosti XI: naučni skup Despotovac–Manasija, 20–21. avgust 2019. godine (str. 269–283). Despotovac — Beograd: Narodna biblioteka „Resavska škola”, Despotovac — Institut za srpski jezik SANU.
  • Miljković, E., i Krstić, A. (2008). Na raskršću dve epohe: kontinuitet i promene društvene strukture u Braničevu u 15. veku. Istorijski časopis, LVI, 279–304.
  • Mirković, L. (1930). Beleška o Bođanima. Glasnik Istoriskog društva u Novom Sadu, III, I, 107.
  • Mitrović, J. D. (1932). Ćupriski okrug do 1833. godine. U D. M. Joksimović (ur.), Temnićski zbornik. Prva knjiga (str. 83–143). Beograd: Štamparija „Privrednik”.
  • Mihaljčić, R. (1989). Lazar Hrebeljanović: istorija, kult, predanje. 2. izdanje. Beograd: BIGZ.
  • Mišić, S., i Ječmenica, D. (ur.) (2014). Kneginja Milica — monahinja Jevgenija i njeno doba: tematski zbornik radova sa naučnog simpozijuma održanog 12. septembra 2014. godine u Manastiru Ljubostinji. Trstenik — Beograd: Narodna biblioteka „Jefimija” — Filozofski fakultet.
  • Mišković, J. (1887). Neki stari gradovi i njihove okoline u Kraljevini Srbiji. Starinar, 4, 3, 65–73.
  • Momirović, P. (1980). Manastir Bođani. Bođani: Srpski pravoslavni manastir Bođani.
  • Momirović, P. (1993). Prilog istoriji manastira Kovilja. Saopštenja XXV, 209–218.
  • Pavlović, M. (2016). Vojno administrativno uređenje Smederevskog sandžaka 1739–1788. Doktorska disertacija. Univerzitet u Novom Sadu, Filozofski fakultet, Odsek za istoriju.
  • Pavlović, N. D. (2018). Despot Stefan Lazarević. Beograd: Centar za izučavanje tradicije „Ukronija”.
  • Popović, M. (1933). Istorijska uloga Srpske Crkve u čuvanju narodnosti i stvaranju države. Beograd: [b. i.].
  • Purković, M. A. (1978). Knez i despot Stefan Lazarević. Beograd: Sveti Arhijerejski Sinod Srpske Pravoslavne Crkve.
  • Simić, G., i Vukadinović, S. (2018). Utvrđenje manastira Resave: od zamisli do ostvarenja. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture.
  • Simić, G. (2007). Manastir Resava. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture.
  • Stanojević, S., Mirković, L., i Bošković, Đ. (1928). Manastir Manasija. Beograd: Narodni muzej u Beogradu.
  • Stošić, LJ. N. (2023). Na razmeđu Istoka i Zapada: Žefarović u manastiru Bođani (1737). Živopis, 12, 55–64. https://doi.org/10.18485/zivopis.2023.12.12.3.
  • Todić, B. (1995). Manastir Resava. Biblioteka Nasleđe. Beograd: „Draganić”.
  • Tomić, S., i Nikolić, R. (red.) (1964). Manasija: istorija — živopis. Beograd: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture.
  • Točanac, I. (2008). Srpski narodno-crkveni sabori (1718–1735). Beograd: Istorijski institut.
  • Tričković, R. (1979). Ćuprija i srednje Pomoravlje do Prvog srpskog ustanka. U V. Čubrilović (ur.), Boj na Ivankovcu 1805 (str. 85–169). Beograd — Ćuprija: Srpska akademija nauka i umetnosti — Samoupravna interesna zajednica kulture Skupštine opštine Ćuprija.
  • Tričković, R. (1995). Beograd pod turskom vlašću 1521–1804. godine. U N. Tasić i dr. (ur.), Istorija Beograda (str. 91–141). Beograd: Balkanološki institut SANU — IK „Draganić”.
  • Hrabak, B. (1993). Brojnost sveštenstva i manastira i organizovanost Crkve u Srbiji od 1470. do 1570. godine. U M. Vulović (ur.), Bogorodica Gradačka u istoriji srpskog naroda (str. 125–153). Čačak: Narodni muzej Čačak.
  • Cisarž, B. A. (1986a). Jedan vek periodične štampe Srpske Pravoslavne Crkve. Bibliografski opis časopisa i listova sa pregledom-sadržajem svih radova objavljenih u njima od 1868–1970. Knjiga 1, A–M. Beograd: Sveti Arhijerejski Sinod Srpske Pravoslavne Crkve.
  • Cisarž, B. A. (1986b). Jedan vek periodične štampe Srpske Pravoslavne Crkve. Bibliografski opis časopisa i listova sa pregledom-sadržajem svih radova objavljenih u njima od 1868–1970. Knjiga 2, N–Š. Beograd: Sveti Arhijerejski Sinod Srpske Pravoslavne Crkve.
  • Čubrilović, V. (1983). Odabrani istorijski radovi. Beograd: Narodna knjiga.
  • Šelmić, L. (2003). Ikone manastira Bođana iz prve polovine XVIII veka. Zbornik Matice srpske za likovne umetnosti, 34–35, 279–292 + T I–VI.
  • Amedoski, D. (2023). Tracing the Forgotten Dervish Lodge (Zaviye) of Mihaloğlu Alaaddin Ali Bey in Kruševac. Vakıflar Dergisi, 60, 9–21. https://doi.org/10.16971/vakiflar.1315912.
  • Matković, P. (1879a). Putovanja po Balkanskom poluotoku XVI. vieka. Rad Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti, XLIX, 103–164.
  • Matković, P. (1879b). Putovanja po Balkanskom poluotoku XVI. vieka. 1. Felix Petančić i njegov opis puteva u Tursku. U Zagrebu: Tisak Dioničke tiskare.