AUTOR(I): Jelena Vučković
E-ADRESA:
DOI: 10.46793/UPSSX.161V
SAŽETAK:
Ustavna načela jesu složeno i višeslojno pitanje koje premašuje granice isključivo akademskih promišljanja o suštini (ustavno)pravnog poretka i kvaliteta jednog ustavnog teksta. Ono otvara pitanje identifikacije osnovnih vrednosti na kojim jedno društvo počiva. U radu autorka daje samo osnovna razmatranja ove problematike, koja inače nije posebno obrađivana u srpskoj ustavnoj teoriji. Polazi se od premise da ustavna načela imaju odgovarajuću terminološku manifestaciju i unutrašnji odnos, koji se uobličava u specifičnu strukturu. Ova struktura po pravilu nije hijerarhijskog tipa, iako ima tu formalnu tendenciju. Autorka ukazuje da struktura ustavnih načela odražava unutrašnju logiku ustavotvorca i samog ustava ali i njihovu funkcionalnu i ciljnu usmerenost. U tom smislu, ukazuje se na razliku između primarnih (osnovnih, izvornih, vrhovnih) i sekundarnih (izvedenih, posebnih načela, podnačela) načela ustava. Po mišljenju autorke, sva načela srpskog ustava mogu se prema njihovom predmetu i materiji na koju se odnose podeliti na: opšta (početna) i tri grupe posebnih načela ustava. Na osnovu analize njihove sadržine i strukture, dolazi se do zaključka da ova posebna ustavna načela srpskog ustava nije trebalo odvajati od „osnovnih“ ili početnih načela. Time autorka potkrepljuje tezu o nedovoljno jasnom konceptu po kome se načela ustava razlikuju od odredbi (normi) ustava koje nisu formalno označene kao ustavna načela. Na osnovu komparativne analize ukazuje se da ta vrsta „dezorijentacije“ nije mana samo našeg važećeg ustava. Ona se može prepoznati i u nekim pravnim sistemima koji se tradicionalno u teoriji i praksi navode kao primer ustavno-pravnog kontinuiteta i stabilnosti. Tako se u radu autorka osvrnula na ustavna načela američkog ustava i nemačkog Osnovnog zakona koji se strukturalno, ne i sadržinski, bitno razlikuju po pristupu ustavnim načelima.
KLJUČNE REČI:
ustavna načela, ustav, ustavne vrednosti, pravni standardi, vrste ustavnih načela, značaj načela ustava.
LITERATURA:
- Bulmer, E., What is a Constitution? Principles and Concepts, International IDEA, 08/2014, https://www.idea.int (pristup: 05. 08. 2022).
- Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland vom 23. Mai 1949 (BGBl. S. 1), zuletzt geändert durch Artikel 1 des Gesetzes vom 23. Dezember 2014 (BGBl. I S. 2438).
- Đorđević, J., Ustavno pravo, Beograd,1975,
- Jelinić, S., Opća načela prava-kriteriji o pravnim vrijednostima – pledoaje za dosljednu primjenu, Godišnjak Akademije pravnih znanosti Hrvatske, vol. IV, br. 1/2013.
- Jovičić, M., Ustav i ustavnost, Beograd, 2006.
- Jug, J., Primjena pravnih načela u odlukama Vrhovnog suda Republike Hrvatske, http://www.fcjp.ba/templates/ja_avian_ii_d/images/green/Jadranko_Jug.pdf (pristup: 01.08.2022). Limbach, J., How a constitution can safeguard democracy: The German Experience (predavanje), Hong Kong, 23 January 2003, (pristup: 07. 08. 2022).
- The Living Constitution. Seven Principles of the Constitution, The Framers of the Constitution constructed a new system of government. https://www.dvusd.org (pristup 20.07.2022).
- Lyons, D., Constitutional Principles, Boston University Law Review, Vol. 92.
- Mitrović, D. M., Pravna teorija, Beograd, 2007.
- Milosavljević, B., Popović, D., Ustavno pravo, Beograd, 2008.
- Omejec, J., Veliki njemački ustav i nepromjenjiva ustavna načela u praksi Saveznog ustavnog suda https://bib.irb.hr/datoteka/792156.omejec_-_grundgesetz_-_zbornik_pravo_i_pravda_2015_pfbgd.pdf (pristup 01.08.2022),
- Marković, R., Ustavno pravo i političke institucije, Beograd, 2009.
- Sansović K., Temeljna prava i opća načela kao interpretativni diskurs prava Unije
- (I.), Pravo i porezi, br. 9/2013. Stefanović, J., Ustavno pravo, Zagreb, 1950. Stojanović, D., Ustavno pravo, Niš, 2013.
- Ustav Republike Srbije, Sl. glasnik RS, br. 98/2006, 115/2021 – Amandmani I-XXIX, 16/2022.
- Ustav Savezne Republike Nemačke (priredio i prevod: Edin Šarčević), Sarajevo, 2019.
- Šarčević, E., Ustavno uređenje Savezne Republike Njemačke. Uvod u njemačko državno pravo (sa izvornim tekstom Ustava i prijevodom na bosanski jezik), Sarajevo, 2005. What Is Meant by Returning to Fundamental Principles? We the People: The Citizen and the Constitution, Student Book, https://www.civiced.org/lessons/what-is-meant-by-returning-to-fundamental-principles (pristup: 04. 08. 2022).