Zbornik radova „Ustav SFRJ iz 1974. godine – 50 godina kasnije“, 2025 (str. 193-210)
AUTHOR(S) / AUTOR(I): Veran Stančetić 
DOI: 10.46793/Ustav74.193S
ABSTRACT / SAŽETAK:
Tokom reformi javnog upravljanja poslednjih pola veka, u većini evropskih država evidentan je trend ka jačanju lokalnih i regionalnih vlasti, odnosno ka decentralizaciji i/ili regionalizaciji. Ovi procesi u osnovi imaju dva cilja. Prvi je demokratizacija oličena u principu subsidijariteta i spuštanju vlasti ka građanima, a drugi je unapređenje funkcionalnosti, odnosno kreiranje fleksibilnijeg sistema javnog upravljanja kadrog da odgovori na kompleksne izazove savremenog društva.
Međutim, decentralizacija i naročito regionalizacija, shvaćeni kao segment strategije reforme i modernizacije državnog upravljanja, stoje nasuprot konceptu državnog fragmenta, koji često može biti faktor disfunkcionalnosti.
Stoga se u radu najpre teorijski elaboriraju sličnosti i razlike ova dva koncepta. Potom se daje prikaz primera teritorija (regiona) u drugim državama, koji po svojim karakteristikama predstavljaju tipičnu regionalnu decentralizaciju, kao i teritorija koje predstavljaju državne fragmente. U središnjem delu rada analizira se da li su autonomne pokrajine u Srbiji zapravo bile državni fragmenti?
Osnovna hipoteza ovog rada je da su autonomne pokrajine na osnovu Ustava SFRJ iz 1974. godine imale elemente državnog fragmenta u odnosu na Republiku Srbiju, što je opterećivalo njenu funkcionalnost, kako za vreme postojanja SFRJ, tako i kasnije. Nakon raspada SFRJ i promena tokom devedesetih godina umesto usvajanja tekovina reformi evropskih država, odnosno modernog koncepta regionalizma (uz uklanjanje elemenata državnog fragmenta) došlo je do centralizacije sistema, što je opet bio povod za tenzije između centralne (republičke) vlasti i autonomnih pokrajina.
KEYWORDS / KLJUČNE REČI:
javno upravljanje, decentralizacija, regionalizacija, autonomna pokrajina, državni fragment, Republika Srbija
REFERENCES / LITERATURA
- Vasović, V., Savremene demokratije I – drugo izdanje, Beograd, 2008.
- Galindo, G., Belgium breaks own record for longest period without government, https://www.brusselstimes.com/124777/belgium-breaks-own-record-for-longest-period-without-government.
- Keating, M., Loughlin, J., Deschouwer, K., Culture, Institutions and Economic Development: A Study of Eight European Regions, 2003.
- Kelzen, H., Opšta teorija prava i države, Beograd, 1998.
- Li, J., State Fragmentation: Toward a Theoretical Understanding of the Territorial Power of the State, Sociological Theory, No. 20(2)/2002.
- Levallois, Regional Fragmentation and EU Foreign and Security Policy, JOINT Research Papers, No. 3(2021.
- Local and regional government in Europe – Structures and competences, Council of European Municipalities and Region (CEMR).
- OECD, Understanding decentralisation systems, in: Making Decentralisation Work: A Handbook for Policy-Makers, OECD Publishing, Paris, 2019.
- Petrović, R., Španija – suzbijanje secesionizma, Beograd, 2022.
- Savy, R., Pauliat, H., Senimon, M., The Process of Decentralisation in Europe, in: The Palgrave Handbook of Decentralisation in Europe, (Eds. José Manuel Ruano, Marius Profiroiu), Palgrave Macmillan, 2017.
- Stancetic, V., Ilic, N., Self-governing regions and decentralization: Slovak experience and opportunities in Serbia, in: Slovak-Serbian EU Enlargement Fund Collection of Selected Policy Papers (eds. A. Cox, E. Holt), Slovak Aid, Bratislava, 2011.
- Stančetić, V., Reforma javne uprave – ka novoj javnoj upravi: uporedni modeli, Beograd, 2015.
- Stančetić, V., Unutardržavni (regionalni) identiteti u evropskim državama – šansa ili rizik? u: Očuvanje i zaštita kulturno-istorijskog nasleđa Srbije u inostranstvu (ur. V. Golubović), Institut za međunarodnu politiku i privredu Beograd, 2010.
- Ustav Republike Srbije 1990.
- Ustav Republike Srbije 2006.
- Ustav SR Jugoslavije 1992.
- Ustav SfRJ 1974.